Η μοναξιά στην Τρίτη Ηλικία

Η μοναξιά με τα 4 «δεν» :

Δεν εμφανίζεται από τη μια μέρα στην άλλη: σταδιακά απομονώνεται ο άνθρωπος, γι΄αυτό και δε γίνεται γρήγορα αντιληπτή ως πρόβλημα.

Δεν αφορά μόνο αυτούς που ζουν μόνοι: μπορεί κάποιος να ζει μόνος του, αλλά να μη νιώθει μοναξιά. Κι απ΄την άλλη, μπορεί να συμβιώνει (με σύζυγο, σύντροφο ή συγγενή) και, παρ΄ολ΄αυτά, να νιώθει μόνος.

Δεν είναι ίδια σε όλους: ο τρόπος που τη βιώνει και την αντιμετωπίζει ο καθένας εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του και τις ψυχικές αντοχές του.

Δεν είναι «προνόμιο» κάποιου ηλικιακού φάσματος. Αφορά όλες τις ηλικίες.

Γιατί, όμως, οι ηλικιωμένοι είστε ιδιαίτερα ευάλωτοι στο αίσθημα της μοναξιάς;

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της στη ζωή σας και τι μπορείτε να κάνετε, για να μη νιώθετε μόνοι;

Γιατί νιώθετε μοναξιά οι ηλικιωμένοι;

Η σύγχρονη οικογένεια έγινε πυρηνική

Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει δραματικές αλλαγές στη δομή της οικογένειας: η ζωή αστικοποιήθηκε, με αποτέλεσμα να χάσει τη διευρυμένη της μορφή που είχε κάποτε. Έγινε πυρηνική, δηλαδή συμπεριλαμβάνει μόνο το ζευγάρι και τα παιδιά τους. Δεν έχετε πια τη θέση και τον λόγο, που είχαν άλλοτε οι ηλικιωμένοι μέσα στο σπίτι. Συνήθως είστε ανεξάρτητοι οικονομικά, μένετε μόνοι σας και αυτοεξυπηρετείστε. Τα παιδιά σας μπορεί να μένουν σε άλλη πόλη ή χώρα. Ακόμα κι αν μένουν στο ίδιο μέρος, τα απαιτητικά ωράρια εργασίας και οι οικογενειακές υποχρεώσεις τους περιορίζουν τις συναντήσεις σας και την επικοινωνία σας.

Βγαίνετε στη σύνταξη

Η συνταξιοδότηση αλλάζει την καθημερινότητά σας: δε συναναστρέφεστε, πια, κάθε μέρα με τους συναδέλφους σας και αποκόπτεστε από τη ρουτίνα του «ντύνομαι και βγαίνω έξω από το σπίτι, για να πάω στη δουλειά».

Δυσκολεύεστε να ακολουθήσετε τις ραγδαίες αλλαγές της κοινωνίας

Κάποτε η γνώση και η σοφία των ηλικιωμένων επαρκούσαν,για να τροφοδοτήσουν τις νεότερες γενιές. Σήμερα, οι σύγχρονες τεχνολογίες και το διαδίκτυο έχουν εκτινάξει το γνωστικό επίπεδο των ανθρώπων. Ενδεχομένως να δυσκολεύεστε να αφομοιώσετε αυτόν τον καταιγισμό πληροφοριών και, έτσι, οι νεότεροι επιζητούν όλο και λιγότερο στις συμβουλές σας.

Προκύπτουν απώλειες αγαπημένων ανθρώπων

Ο θάνατος του/της συζύγου είναι μια τεράστια ανατροπή στη ζωή σας, που εντείνει σημαντικά το αίσθημα της μοναξιάς. Αλλά και η απώλεια λοιπών συγγενών και φίλων ( οι φίλοι είναι συνήθως της ίδιας ηλικιακής ομάδας) οδηγεί σε αλλαγή της καθημερινότητας: μπορεί καθημερινά να μιλούσατε στο τηλέφωνο με κάποιον φίλο ή συγγενή ή να είχατε καθημερινές ή εβδομαδιαίες συνευρέσεις με ανθρώπους, που πια δεν είναι στη ζωή.

Επίσης, κάποιοι φίλοι μπορεί, για λόγους υγείας, να μη βγαίνουν πια από το σπίτι τους, με αποτέλεσμα να έχουν αραιώσει οι επαφές και η επικοινωνία μαζί τους.

Με όλα αυτά συρρικνώνεται ο κοινωνικός κύκλος, ο οποίος δεν είναι εύκολο σ΄αυτήν την ηλικία να ανανεωθεί και να διευρυνθεί εκ νέου.

Προβλήματα υγείας περιορίζουν τις εξόδους

Κινητικές δυσκολίες ή και άλλα προβλήματα υγείας σάς αναγκάζουν να μένετε περισσότερο στο σπίτι περιορίζοντας, έτσι, τις εξόδους σας και τις κοινωνικές συναναστροφές. Ακόμα και προβλήματα, όπως η ακράτεια, η μειωμένη ακοή ή το υπερβολικό βάρος μπορεί να σας κάνουν να νιώθετε αμήχανα στις συναναστροφές σας κι έτσι να επιλέγετε την απομόνωση.

Μένετε μακριά από συγγενείς και φίλους

Ενδεχομένως τα παιδιά, αγαπημένοι συγγενείς και φίλοι να ζουν σε άλλη πόλη ή χώρα. Ίσως και εσείς οι ίδιοι να διαμένετε πλέον σε κάποιον οίκο ευγηρίας.

Περιορίζετε τις μετακινήσεις σας

Αν δεν οδηγείτε πια για λόγους υγείας, θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε τα μέσα μαζικής μεταφοράς για τις μετακινήσεις σας. Αυτό, όμως, μπορεί να σας κουράζει και να σας αγχώνει. Επιπλέον, τυχόν οικονομικές δυσκολίες σας αναγκάζουν να περιορίσετε τις εξόδους σας.

Υπάρχουν ιατρικοί λόγοι

Τη μοναξιά τη βιώνετε πιο έντονα οι πάσχοντες από άνοια, Αλτσχάιμερ, κατάθλιψη.

Έχετε αναλάβει τη φροντίδα κάποιου αρρώστου

Ενδεχομένως να περιθάλπετε στο σπίτι τον χρόνια άρρωστο σύζυγό σας, αδελφό σας ή άλλο συγγενή, που είναι ανάπηρος, έχει Αλτσχάιμερ ή οποιαδήποτε άλλη ασθένεια απαιτεί εγκλεισμό στο σπίτι. Φροντίζετε κατ΄αποκλειστικότητα τον ασθενή, δε βγαίνετε πουθενά, παρά μόνο για τα ψώνια και τις βασικές υποχρεώσεις, απομονώνεστε από τον περίγυρο. Ουσιαστικά νιώθετε ότι έχετε «ξεχαστεί» από την κοινωνία.

Πώς επηρεάζει η μοναξιά τη ζωή σας; Ποιες οι επιπτώσεις;

Παραμελείτε την υγεία σας

Δεν είστε συνεπής στη φαρμακευτική αγωγή που ακολουθείτε (ξεχνάτε τα φάρμακά σας).

Αναβάλλετε ή/και αποφεύγετε να κάνετε προληπτικές εξετάσεις.

Υποσιτίζεστε (τρώτε ανθυγιεινά, παραλείπετε γεύματα, βαριέστε να μαγειρέψετε μόνο για τον εαυτό σας).

Καταφεύγετε στο αλκοόλ

Αρκετοί ηλικιωμένοι προσπαθείτε να «πνίξετε» το αίσθημα της μοναξιάς στο αλκοόλ. Έτσι, αυξάνετε την κατανάλωση φτάνοντας στα όρια του αλκοολισμού, με όποιες συνέπειες έχει αυτό στην υγεία σας.

Οδηγείστε στην κατάθλιψη

Το αίσθημα μοναξιάς ενισχύει τις αρνητικές και «μαύρες» σκέψεις και η κακή διάθεση εδραιώνεται και μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη.

Δε νιώθετε ικανοί και δυνατοί

Όταν σας πλαισιώνει ένα κοινωνικό δίκτυο, αντεπεξέρχεστε πιο αποτελεσματικά στις καθημερινές σας υποχρεώσεις, δεν κλονίζεστε από τα προβλήματα που ανακύπτουν και νιώθετε πιο ανεξάρτητοι. Αντιθέτως, όταν βιώνετε μοναξιά, «πελαγώνετε» με το παραμικρό, δηλαδή δυσκολεύεστε να αντιμετωπίσετε καθημερινές δυσκολίες και έχετε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Επιπλέον, λείπει από τη ζωή σας η καλή κουβέντα και η επιδοκιμασία του περίγυρου, που θα αποτελούσαν σημαντικό κίνητρο για αυτοεξέλιξη.

Κλονίζεται η υγεία σας

Η παρατεταμένη μοναξιά συνδέεται με πτώση του ανοσοποιητικού συστήματος. Γίνεστε περισσότερο ευάλωτοι σε λοιμώξεις και αυξάνεται ο κίνδυνος καρδιακών επεισοδίων. Έτσι, δεν επηρεάζεται μόνο η ποιότητα της ζωής σας, αλλά και η διάρκειά της.

Η μοναξιά φέρνει ακόμα μεγαλύτερη μοναξιά

Το αίσθημα της μοναξιάς σάς κάνει πιο απαισιόδοξους, γκρινιάρηδες και μίζερους. Αυτά όμως τα χαρακτηριστικά απωθούν τους γύρω σας. Αρχίζουν να αποφεύγουν την παρέα σας και, τελικά, καταλήγετε να νιώθετε ακόμα πιο μόνοι.

Τι μπορείτε να κάνετε, για να διώξετε τη μοναξιά;

Αν έχετε στον περίγυρό σας κάποιον ηλικιωμένο, που νιώθει μοναξιά, μπορείτε:

• να δηλώνετε πιο συχνά την παρουσία σας έστω και με μια κάρτα, ένα γράμμα, ένα mail, ένα σύντομο τηλεφώνημα, προκειμένου να νιώθει ότι κάποιος τον σκέφτεται,
• να οργανώνετε τυχαίες οικογενειακές συνεστιάσεις, χωρίς απαραίτητα να είναι μέρα γιορτής,
• να φροντίζετε κάπου-κάπου να τον πηγαίνετε μια βόλτα ή σε κάποια εκδήλωση με το αυτοκίνητο, αν έχει κινητικές δυσκολίες, που τον περιορίζουν στο σπίτι,
• να τον ενθαρρύνετε να αγοράσει ένα tablet ή ένα laptop και να τον βοηθήσετε να εξοικειωθεί με το internet, το οποίο είναι ένα παράθυρο επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Θα μπορεί:

1. μέσω Skype να έχει οπτική επικοινωνία με οικείους του που βρίσκονται μακριά,
2. να έχει mail,
3. να έχει facebook,
4. να παίζει διάφορα παιχνίδια, που τον ενδιαφέρουν
5. να παρακολουθεί το γερνάω αλλιώς, καθώς και άλλα sites που άπτονται των ενδιαφερόντων του: κοινή καταγωγή, πρόβλημα υγείας, κάποιο χόμπι, ενημέρωση γύρω από την επικαιρότητα,

• να ακούτε. Ακούτε όλα αυτά που έχει ανάγκη να σας πει ο ηλικιωμένος: τα ενδιαφέροντά του, τις εμπειρίες της ζωής του, τις σκέψεις του. Έχει ανάγκη από αυτιά ανοιχτά. Και μην αμφιβάλλετε καθόλου ότι μέσα από αυτήν την επαφή θα σας δοθεί και εσάς η ευκαιρία να γνωρίσετε ενδιαφέροντες ανθρώπους,
• να μεριμνήσετε για τη διατροφή του, αν ο ίδιος αμελεί: να ετοιμάσετε και να βάλετε έτοιμα γεύματα στην κατάψυξη (για πολλές μέρες) ή στο ψυγείο (για 2-3 μέρες), να του ψωνίζετε από έξω, να του μάθετε να ψωνίζει on line ή να μεριμνήσετε, για να λάβει τη Βοήθεια στο Σπίτι, εφόσον τη δικαιούται.

Αν εσείς οι ίδιοι νιώθετε μοναξιά, μπορείτε:

• να πάρετε την απόφαση να συγκατοικήσετε με έναν συγγενή ή φίλο,
• να αρχίσετε να ασχολείστε με κάποιο χόμπι έξω από το σπίτι (χορό, χορωδία, γυμναστική κλπ) ή να συμμετέχετε σε οργανωμένες δομές, πχ σε ΚΑΠΗ, πολιτιστικό σύλλογο περιοχής, εθελοντικές οργανώσεις, περιπατητικές ομάδες,
• να πάρετε στο σπίτι σας για παρέα ένα κατοικίδιο (σκύλο, γάτα), αν είστε σε θέση να το φροντίσετε,
• να ανοίξετε το σπίτι σας στους ανθρώπους. Καλέστε φίλους, συγγενείς ή γείτονες για ένα τσάι ή έναν καφέ. Έτσι, θα αρχίσετε κι εσείς να δέχεστε προσκλήσεις (δεν μπορούμε να περιμένουμε να μας καλούν μόνο οι άλλοι),
• να δηλώνετε συμμετοχή, έστω και μόνοι σας, σε οργανωμένες ημερήσιες εξορμήσεις και εκδρομές,
• να γίνετε και πάλι μαθητές! Η φιλομάθεια δεν έχει ηλικία. Είναι ευκαιρία να μάθετε κάτι καινούργιο: μια τέχνη, μια γλώσσα, παρακολούθηση σεμιναρίων. Έτσι και το μυαλό σας θα «ακονίσετε» και θα επεκτείνετε τον κοινωνικό σας περίγυρο,
• να πιάσετε κουβέντα με άλλους ανθρώπους οπουδήποτε: στην ουρά της Τράπεζας ή του Super Market, στον κινηματογράφο ή στο θέατρο, όση ώρα περιμένετε να αρχίσει το έργο, στο λεωφορείο, στην αίθουσα αναμονής του γιατρού, στο παγκάκι.

Βάλτε, αρχικά, ένα μικρό λιθαράκι στην καταπολέμηση της μοναξιάς και η συνέχεια θα είναι πιο εύκολη από όσο φαντάζεστε!

Και μην ξεχνάτε ότι, σύμφωνα με τον Josh Billings: [blockquote author=”” link=”” target=”_blank”]Η μοναξιά είναι ένα καλό μέρος για να επισκεφτείς, αλλά ένα άσχημο μέρος για να μείνεις.[/blockquote]

 

Ελένη Σακελλάρη

 

 

Photo: Elderly woman+her view  by  Boris Bartels  is licensed under CC BY-SA 2.0