Όσο μεγαλώνουμε, τα κύτταρα δεν ανανεώνονται με τον ίδιο ρυθμό. Αυτό επιφέρει μεταβολές τόσο στην εμφάνιση, όσο και στον οργανισμό μας. Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε την «ημερολογιακή», τη χρονολογική δηλαδή ηλικία του ανθρώπου, από τη «βιολογική», τη φυσική δηλαδή φθορά του σώματος. Κι αυτό, γιατί οι δύο ηλικίες δε συμβαδίζουν απαραίτητα: τόσο η γενετική προδιάθεση, όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν το ρυθμό της γήρανσης. Με άλλα λόγια, όσο γερνάμε, η κληρονομικότητα, ο τρόπος ζωής και η κατάσταση της υγείας μας αποτυπώνονται στην εμφάνιση και στον οργανισμό..
Τι αλλάζει, λοιπόν, στο σώμα μας με το πέρασμα του χρόνου;
Δέρμα
Με το πέρασμα των χρόνων η επιδερμίδα λεπταίνει και χάνει τη λιπαρότητά της. Στη βασική στιβάδα του δέρματος τα κύτταρα παρουσιάζουν μειωμένη δραστηριότητα, γεγονός που επιφέρει τη μείωση της δέσμευσης της υγρασίας. Συγκεκριμένα, τα νεκρά κύτταρα της επιφάνειας της επιδερμίδας δεν αποπίπτουν φυσιολογικά κάθε 6 βδομάδες, αλλά παραμένουν έως και 12 βδομάδες. Έτσι εμφανίζεται ξηροδερμία, η οποία συχνά επιφέρει και κνησμό (στις γυναίκες η έναρξη της ξηροδερμίας εντοπίζεται χρονικά στην εμμηνόπαυση). Επιπλέον, μειώνονται σταδιακά το κολλαγόνο και η ελαστίνη, οι δύο πρωτεΐνες του ιστού που συγκρατεί το δέρμα. Έτσι, η επιδερμίδα χάνει την ελαστικότητα και τη σφριγηλότητα, δημιουργούνται ρυτίδες και πτυχές και, σε περιοχές του δέρματος που εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο, εμφανίζεται δυσχρωμία.
Μαλλιά και Νύχια
Οι θύλακες των τριχών παράγουν μια χρωστική ουσία, που λέγεται μελανίνη και είναι υπεύθυνη για το χρώμα των μαλλιών. Με την πάροδο των χρόνων η ουσία αυτή μειώνεται, με αποτέλεσμα οι τρίχες να ασπρίζουν. Επιπλέον, η κερατίνη, μια πρωτεΐνη της τρίχας, αρχίζει να μειώνεται, με αποτέλεσμα να λεπταίνουν οι τρίχες. Τα νύχια μεγαλώνουν με ολοένα και πιο αργό ρυθμό και γίνονται πιο εύθραυστα, λόγω της μείωσης της κερατίνης τους.
Σωματικό βάρος και ύψος
Με την πάροδο των χρόνων η μυϊκή μάζα μειώνεται και ο ρυθμός του μεταβολισμού επιβραδύνεται. Αν, λοιπόν, συνεχίζουμε να τρώμε τις ίδιες ποσότητες φαγητού, το βάρος θα αρχίσει να αυξάνεται.
Παράλληλα, παρατηρούμε ότι κονταίνουμε, γεγονός που ερμηνεύεται ως εξής: ανάμεσα στους σπονδύλους υπάρχουν οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι, οι οποίοι, αποτελούμενοι κυρίως από νερό, απορροφούν τους κραδασμούς του σώματος. Όσο μεγαλώνουμε, μειώνεται η απορρόφηση του νερού στους μεσοσπονδύλιους δίσκους, με αποτέλεσμα να λεπταίνουν οι δίσκοι, γεγονός που επιφέρει και τη μερική απώλεια του ύψους.
Πέλματα
Καθώς μεγαλώνουμε, τα πέλματά μας φαρδαίνουν και μεγαλώνουν. Αυτό συμβαίνει, γιατί οι τένοντες και οι σύνδεσμοι αρχίζουν να χάνουν την ελαστικότητά τους και δε συγκρατούν, πια, τα οστά και τις αρθρώσεις το ίδιο αποτελεσματικά. Έτσι, το πέλμα απλώνεται, η καμάρα χαμηλώνει, τα παπούτσια αρχίζουν να μας στενεύουν και, κάποιες φορές, καταλήγουμε να αγοράζουμε μεγαλύτερο νούμερο.
Οστά, Αρθρώσεις και Μύες
Τα οστά σταδιακά χάνουν ασβέστιο και μειώνεται η οστική μάζα και η πυκνότητα. Έτσι, γίνονται περισσότερο πορώδη (η μεγάλη μείωση της οστικής μάζας οδηγεί στην οστεοπόρωση) και εύθραυστα. Οι αρθρώσεις είναι τα σημεία στα οποία ενώνονται δύο οστά και βοηθούν την κίνηση του σώματος (π.χ. στα γόνατα, στα δάχτυλα κλπ). Με την πάροδο της ηλικίας χάνουν την ευκαμψία τους και γίνονται πιο σκληρές επιφέροντας, έτσι, πόνους και δυσκαμψία.
Παράλληλα, μειώνεται και η μυϊκή μάζα, δηλαδή οι μύες συρρικνώνονται, με αποτέλεσμα, όσο μεγαλώνουμε, να μην έχουμε τις ίδιες πια δυνάμεις, για να ανταποκρινόμαστε στις καθημερινές μας δραστηριότητες.
Όραση
Ο οφθαλμικός φακός λειτουργεί σαν τον φακό της φωτογραφικής μηχανής: αυξομειώνει το πάχος του, προκειμένου να εστιάσει σωστά στο αντικείμενο που βλέπει. Καθώς μεγαλώνουμε, ο οφθαλμικός φακός χάνει την ελαστικότητά του και, έτσι, δυσκολευόμαστε να εστιάσουμε καλά στα κοντινά αντικείμενα. Κατ΄αυτόν τον τρόπο αρχίζει να αναπτύσσεται η πρεσβυωπία. Παράλληλα, παράγονται λιγότερα δάκρυα, με αποτέλεσμα τα μάτια να είναι πιο ξηρά. Λεπταίνει ο αμφιβληστροειδής χιτώνας, θολώνει ο φακός του ματιού και, έτσι,η νυχτερινή μας όραση περιορίζεται (το μάτι χρειάζεται περισσότερο φως, για να μπορεί να βλέπει καθαρά).
Ακοή
Σταδιακά εκφυλίζονται τα νεύρα της ακοής και τα κύτταρα του εσωτερικού αυτιού, κυρίως του κοχλία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται η ικανότητα να ξεχωρίζουμε τις υψηλές συχνότητες και τους διάφορους ήχους-λέξεις μεταξύ τους ή να εμφανίζονται και βουητά στα αυτιά. Αυτή η μείωση της ακοής στους ηλικιωμένους λέγεται πρεσβυακουσία και γίνεται τόσο σταδιακά, ώστε αργεί να γίνει αντιληπτή από τον ίδιο τον ηλικιωμένο (συνήθως ο περίγυρος είναι αυτός που εντοπίζει στον ηλικιωμένο την αλλαγή).
Όσφρηση και γεύση
Οι οσφρητικές ίνες μειώνονται με το πέρασμα της ηλικίας και, έτσι, σε μεγαλύτερες ηλικίες αρχίζει να περιορίζεται η όσφρηση και η ικανότητα να διαχωρίζουμε τις διάφορες οσμές.
Όσον αφορά στη γεύση, οι γευστικοί κάλυκες σταδιακά εκφυλίζονται μειώνοντας, έτσι, την ικανότητα διάκρισης των γεύσεων. Η αίσθηση της γεύσης επηρεάζεται και από τη μειωμένη όσφρηση και από προβλήματα στην οδοντοστοιχία .
Καρδιά και αγγεία
Όσο μεγαλώνουμε, το μέγεθος της καρδιάς αυξάνεται ελαφρώς και ο καρδιακός μυς δεν έχει την ίδια δύναμη,για να ωθήσει το αίμα προς το υπόλοιπο σώμα. Παράλληλα, οι βαλβίδες της καρδιάς γίνονται πιο σκληρές και ανοιγοκλείνουν με μεγαλύτερη δυσκολία. Έτσι, κουραζόμαστε πιο εύκολα ακόμα και σε ήπια δραστηριότητα.
Στα αγγεία τα τοιχώματα γίνονται παχύτερα και λιγότερο ελαστικά και στα εσωτερικά τοιχώματα των αρτηριών αρχίζει να συσσωρεύεται λίπος. Έτσι, σταδιακά αυξάνεται η αρτηριακή πίεση.
Πεπτικό σύστημα
Τόσο η κατάποση όσο και η πέψη επιβραδύνονται. Τα ένζυμα που συμβάλλουν στην πέψη μειώνονται. Παράλληλα, δε γίνεται σωστή απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από τα έντερα. Έτσι, παρατηρείται δυσπεψία και δυσκοιλιότητα και ο οργανισμός δεν επωφελείται το ίδιο από τις τροφές, γεγονός που αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Νεφροί και Ουροδόχος κύστη
Σταδιακά το βάρος και το μήκος των νεφρών μειώνεται. Έτσι, δεν μπορούν, πλέον, να φιλτράρουν το ίδιο καλά τις άχρηστες ουσίες στο αίμα. Παράλληλα, οι νεφροί δεν μπορούν να αποβάλουν αποτελεσματικά τα φάρμακα μέσω των ούρων, με αποτέλεσμα να παραμένουν οι φαρμακευτικές ουσίες στον οργανισμό σε μεγαλύτερες δόσεις, προκαλώντας περισσότερες παρενέργειες.
Η ουροδόχος κύστη δε συγκρατεί μεγάλη ποσότητα ούρων, γι΄αυτό και, με την πάροδο του χρόνου, υπάρχει επιθυμία για συχνότερη ούρηση. Παράλληλα οι μύες και ο σφιγκτήρας της κύστης χαλαρώνουν, πράγμα που επιφέρει ακράτεια ούρων.
Γεννητικά όργανα
Στις γυναίκες η εμμηνόπαυση επιφέρει πτώση των οιστρογόνων. Έτσι, σταδιακά στενεύει ο κόλπος και αναπτύσσει ξηρότητα.
Στους άντρες αρχίζουν να μειώνονται τα επίπεδα της τεστοστερόνης και η αιμάτωση του πέους. Παρατηρείται κάποια στυτική δυσλειτουργία, δηλαδή δυσκολία στην απόκτηση ή στην διατήρηση της στύσης και μείωση στην ποσότητα του σπέρματος.
Στόμα και Δόντια
Τα ούλα συρρικνώνονται εκθέτοντας, έτσι, τμήματα των δοντιών στη φθορά.
Η παραγωγή του σάλιου, το οποίο βοηθάει στην απομάκρυνση μικροβίων, στην προστασία των δοντιών, στην ομιλία και στην κατάποση των τροφών, σταδιακά μειώνεται και προκαλείται ξηροστομία.
Η κατάσταση, βέβαια, των δοντιών εξαρτάται και από τα γονίδια και από τη φροντίδα που τους παρείχαμε καθ΄όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Εγκέφαλος
Τμήματα του εγκεφάλου συρρικνώνονται και τα νευρικά κύτταρα μειώνονται. Έτσι αρχίζει η βραχύχρονη μνήμη μας να ατονεί και τα αντανακλαστικά μας να μειώνονται.
Θερμοκρασία του σώματος
Όσο μεγαλώνουμε, γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τον οργανισμό μας να προσαρμόζει τη θερμοκρασία του στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Παράλληλα, ιδρώνουμε λιγότερο. Έτσι είμαστε περισσότερο εκτεθειμένοι στο κρύο και στη ζέστη (εξάλλου, οι ηλικιωμένοι συγκαταλέγονται στις ευπαθείς ομάδες σε ακραίες καιρικές συνθήκες).
Ύπνος
Με την πάροδο του χρόνου, αλλάζουν οι συνήθειες στον ύπνο μας.
Συγκεκριμένα, δυσκολευόμαστε να αποκοιμηθούμε, ξυπνάμε πολύ νωρίτερα το πρωί και ο ύπνος γίνεται λιγότερο βαθύς και διακοπτόμενος. Αυτές όλες οι αλλαγές επηρεάζουν σημαντικά και την συνολική ποιότητα της ζωής μας.
Photo: now and then by Rising Damp is licensed under CC BY 2.0/ Desaturated from original