Τη θυμάμαι μικρό παιδί να παίζει τις κουτσούνες. Να σκουπίζει την αυλή με τη σκούπα, που μετά βίας τη σηκώνει.
Την είδα ξυπόλητο παιδί να παίζει στις αλάνες κουτσό και καραβάνα. Να την μαλώνουν οι γονείς που παίζει με τ’ αγόρια…
Τη θυμάμαι μεγαλύτερη με χρωματιστό τσεμπέρι στο γυναικωνίτη στην εκκλησιά, στο πανηγύρι, στα βουνά και στις ραχούλες να βόσκει τα πρόβατά της…
Την είδα στο θέρο στα χωράφια, δίπλα κι άξια με τη μάνα της να θερίζει, μες στον καυτό τον ήλιο!
Τη θυμάμαι στον αργαλειό να υφαίνει τα προικιά της! Την είδα στα δεκαοχτώ της, ολόκληρη γυναίκα! Ψηλή, ζουμερή και λυγερόκορμη με ανάλαφρα λαγόνια… Είδα στο σπίτι της προξενιά, το ένα μετά το άλλο! Τη θυμάμαι νυφούλα στο άσπρο άλογο, να φεύγει για τα ξένα…
Την άκουσα να σκούζει στη γωνιά και να γεννάει τα παιδιά της…
Την είδα ψιλόλιγνη, δουλευταρού, πλάι στο ζευγολάτη. Ευωδιά η παρουσία της, βασιλικός και δυόσμος… Είδα τη νάκα να κρέμεται στο μεγάλο δέντρο… Την είδα να του δίνει θροφή το στήθος της καταμεσής στη λάκα!
Την είδα το κοντόβραδο με μια ζαλιά ξύλα στην πλάτη και με το σπλάχνο της αγκαλιά, να φεύγει προς τη στράτα… Τη θυμάμαι να φτάνει στο σπίτι της το σούρουπο, να ανάβει τη φωτιά, να φτιάχνει φαγητό, να συγυρίζει το σπιτικό, να ταΐζει να κοιμίζει τα παιδιά, να μπαλώνει τα σκισμένα, να πλένει τις πάνες του μωρού δίπλα από το τζάκι. Ν’ αναπιάνει το ψωμί, να σηκώνεται τη νύχτα να ζυμώνει και την κονταυγή ν’ ανάβει το φούρνο, να φουρνίζει…
Την είδα να σκάβει κουτρούλια την άνοιξη, μόνη της στον κάτω κήπο, να βάζει λάχανα, λεποντιές, κολοκυθιές, κρεμμύδια και πατάτες να γεμίζει τον τέντζερη να τρώει η φαμελιά της!
Την είδα δούλα και αιχμάλωτη, στο σπίτι της πεθεράς της! Είδα να της πετάνε τα ρούχα της κάτω από το χαγιάτι …
Την είδα εξόριστη γύρω στα στανοτόπια, μακριά από τα σπλάχνα της που η πεθερά της μεγαλώνει.
Την είδα να λούζει με αγιασμό το άρρωστο παιδί της! Να σέρνεται γονατιστή σε όλα τα ξωκλήσια… Να τάζει τάματα στην Παναγιά και σ’ όλους τους αγίους!
Τη ρώτησα πώς τη λένε και μου είπε … Κωσταντού! Από την ώρα που παντρεύτηκε έχασε το όνομα της μαζί και τη λαλιά της…
Τη ρώτησα για τον καλό της μα δεν ήξερε τι είναι ευτούνο…
Τη ρώτησα για κάτι λέξεις που λένε, για την αγάπη, για τον έρωτα, για το πάθος, για την ευχαρίστηση, για τη ζωή! Με κοίταξε σαν εξωγήινο και μου γύρισε την πλάτη…
Τη θυμάμαι να είν’ ανήσυχη για τα παιδιά της που λίγο-λίγο μεγαλώνουν… Θέλει να μάθουν πέντε αράδες γράμματα, να φύγουν απ’ τη φτώχεια!
Την είδα όμορφη, ροδοκόκκινη και τροφαντή, στην Πρόπαντη, στο γρέκι. Μα δεν τη γνώρισα ευθύς… Όταν μου είπε πως είναι η μάνα μου ευχαριστήθηκα πολύ …Γέμισε το σαγάνι με γάλα και ψωμί και φάγαμε μαζί, με το ίδιο το κουτάλι… Mε το ζόρι γύρισα στο σπίτι… ήθελα να κρυφτώ, να μείνω κοντά της.. .εκεί.. .στην αγκαλιά της!
Την είδα στον ύπνο μου, στο τέμπλο στην εκκλησιά του Αγιώρη, δίπλα από το Χριστό, ανάμεσα στους αγίους!
Ούλες τούτες… εικόνες του νου… Οράματα περισσότερο και οπτασίες. Άλλο πράμα η σκηνή του χωραφιού! Να δίνει θροφή το στήθος της καταμεσής στη λάκα! Την αισθάνθηκα αγιότητα και την είπα Παναγία!
Θυμάμαι που τα παιδιά της μεγαλώσανε, χωρίς να τα γνωρίζει!
Την είδα να γεροκομάει και να ξεβγάλνει τα πεθερικά της χωρίς να χύνει δάκρυ!
Την είδα να παντρεύει τα παιδιά της χωρίς να συγκινείται! Την είδα να κατηφορίζει στο χωριό και να θρονιάζεται, αρχόντισσα και κυρά στο σπίτι!
Την είδα να μεγαλώνει τα παιδιά της πρώτης της της νύφης και να της πετάει τα προικιά κάτω απ’ το χαγιάτι!
Την είδα να βγαίνει από το λάκκο της κι άλλη να ρίχνει μέσα!
Την είδα στεγνή από συναισθήματα όπως και το κορμί της…
Την είδα μάνα Σπαρτιάτισσα, «ή ταν ή επί τας»!
Εικόνες τούτες, του ματιού…Ο νους παλεύει, σπατουλάρει…μα αφού βοηθάει την εγγόνα της στον αργαλειό, ανάβει τη φωτιά και μαγειρεύει στα παιδιά. Βάζει βασιλικό στις γλάστρες, μενεξέδες και μαντζουράνες… μα δεν μοσχοβολάνε! Ξέγνοιαστη η νύφη της στα πρόβατα, εξασφαλισμένα τα παιδιά στο σπίτι…. Η ιστορία επαναλαμβάνεται…
Μια κλωστή…. η αγιότητα από την αμαρτία!
Γιώργος Γαλανόπουλος