Το να περνάτε σήμερα το κατώφλι των 60 σίγουρα δεν είναι το ίδιο με πριν από μία-δύο γενιές: δεν είστε ακόμα ηλικιωμένοι, αλλά νιώθετε το γήρας να κοντοζυγώνει. Πολλά έχουν αλλάξει στη ζωή σας: η επαγγελματική σταδιοδρομία έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, τα παιδιά έχουν φύγει από το σπίτι, οι γονείς (ίσως και κάποιοι φίλοι) έχουν πεθάνει, το σώμα δεν είναι πια νεανικό. Όποια, όμως, και αν είναι η φυσική σας κατάσταση, μπορείτε σ΄αυτήν την ηλικία να ανακαλύψετε νέα ενδιαφέροντα, ταλέντα και δεξιότητες, που στο παρελθόν δε θα φανταζόσασταν καν ότι θα μπορούσατε να αναπτύξετε. Μπορείτε να περάσετε από την αδράνεια στη δράση. Ζωντανό παράδειγμα μιας τέτοιας μεταστροφής στον προθάλαμο της Τρίτης Ηλικίας αποτελεί ο Gerald Marzorati, που μετά από μια ολόκληρη ζωή που πέρασε ως συγγραφέας και εκδότης, αποφάσισε στα 54 του να ασχοληθεί με το τέννις. Το να μαθαίνει κανείς τέννις στην ηλικία των 54 χρόνων, σίγουρα, δεν είναι μικρό κατόρθωμα. ‘Οταν, όμως, καταφέρνει να γίνει ένας σοβαρός και ανταγωνιστικός αθλητής στα 60 του, αυτό είναι εντελώς διαφορετικό πράμα. Απαιτεί σκληρή προπόνηση που να αψηφά την ηλικία, στρατηγική και ψυχική αντοχή.
Ο ίδιος, στο βιβλίο του Late to the Ball, με τρόπο σχεδόν κυνικό λέει:
«Το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας σας και της ζωής σας είναι πίσω σας, παρά μπροστά σας. Μην ξεγελιέστε. Είστε ήδη στον προθάλαμο της Τρίτης Ηλικίας! Μπορεί να έχετε ήδη κάνει κάτι με όλες αυτές τις ρυτίδες, που βαθαίνουν όλο και περισσότερο στο πρόσωπο και σας υποδέχονται κάθε πρωί στον καθρέφτη, αλλά δεν είμαι σίγουρος ποιον κοροϊδεύετε. Επιτρέψτε μου, όμως, να σας προτείνω κάτι που θα σας δώσει, όσο τίποτα άλλο, μια βαθιά ικανοποίηση, σαν αυτήν που είχατε, όταν ήσασταν πολύ-πολύ νεότεροι: Βρείτε κάτι, κάτι καινούργιο, κάτι δύσκολο και βυθιστείτε μέσα σ΄αυτό, για να το βελτιώσετε».
Η προσωπική του διαδρομή με το νέο του χόμπι, το τέννις, του οποίου πάντα ήταν οπαδός, ξεκίνησε στην ηλικία των 54 ετών: η οικογενειακή «φωλιά» ήταν έτοιμη να αδειάσει και η καθημερινότητα, που τον περίμενε μετά τη σύνταξη, φάνταζε ιδιαίτερα μονότονη. Ήθελε, λοιπόν, να κάνει κάτι καινούργιο, κάτι διαφορετικό και δύσκολο, που θα μπορούσε να τον «τραβήξει» έξω από την πλήξη. Γράφει χαρακτηριστικά:
«Η ψυχολόγος του Stanford, Carol Dweck, έγραψε εκτενώς για το τι είναι αυτό, που εμποδίζει τους ανθρώπους να δεσμευτούν ότι θα βελτιώνονται συνεχώς σε κάτι. Οι μαθητές, για παράδειγμα, πολύ συχνά φοβούνται να δείξουν ότι χρειάζονται βελτίωση. Ανησυχώντας ότι αυτό θα γίνει αντιληπτό και θα κριθούν ως κουτοί, αγωνίζονται όχι για να μάθουν, αλλά για να φανούν έξυπνοι (ακόμα και με λογοκλοπή ή εξαπάτηση, αν χρειάζεται). Η Carol Dweck παρατήρησε, επίσης, ότι από τους επαγγελματίες αθλητές μπορεί να λείπει το κίνητρο και ο αυτοέλεγχος – στοιχεία απαραίτητα, για να τα πάνε ακόμα καλύτερα -γιατί πιστεύουν ότι το έμφυτο ταλέντο τους είναι υπεραρκετό.
Στην προχωρημένη μέση ηλικία έχουμε την εξής ευλογία (και δεν είναι και πολλές…): οι αντιλήψεις των άλλων δεν πρόκειται να σταθούν εμπόδιο στη βελτίωσή σας, γιατί, απλά, κανείς δεν ασχολείται με σας. Δεν το έχετε παρατηρήσει αυτό; Και, σε αντίθεση με έναν επαγγελματία αθλητή, εσείς δεν είστε δεσμευμένοι από τίποτα: ούτε από κάποιο μοναδικό ταλέντο, ούτε από κάποιο ιδανικό κορμί που διαθέτετε, προκειμένου να τα καταφέρετε ( ας είναι και κολύμβηση, judo ή ιστιοπλοΐα αυτό που επιλέξατε να κάνετε). Δεν είσαστε νέοι και το να μάθετε και να βελτιωθείτε σε ένα άθλημα ή σε μια άλλη δραστηριότητα δε σημαίνει ότι θα σας κάνει να νιώθετε νέοι. Στην πραγματικότητα, θα νιώθετε, ακόμα πιο συνειδητά, ότι είστε μιας κάποιας ηλικίας, πράγμα που, εγώ προσωπικά, το θεωρώ κέρδος.
Το ένιωσα αυτό, για παράδειγμα, όταν προπονούμουν σε μια ακαδημία τέννις στη Florida ακολουθώντας ένα πρόγραμμα σχεδιασμένο περισσότερο για 12χρονα παιδιά, που ονειρευόντουσαν υποτροφίες: στο γήπεδο επί 4-5 ώρες/ημέρα, μέσα στη ζέστη, τρέχοντας πέρα δώθε κατά μήκος της γραμμής βάσης (baseline), να πιάνω και να πετάω την εκπαιδευτική μπάλα, που μου έριχνε ο προπονητής. Έχω ηττηθεί από κάθε είδους νεότερο και καλύτερο παίκτη σε πρωταθλήματα και τουρνουά.
Όμως, μέσα από όλα αυτά έγινα καλύτερος και εξακολουθώ να βελτιώνομαι. Το backhand μου είναι πολύ καλύτερο από ό,τι ήταν τέτοιο καιρό πέρσι. Είμαι τόσο καλός; Όχι. Είμαι 63. Και η αλήθεια είναι ότι δε με απασχολεί καθόλου πού θα καταλήξουν όλα αυτά. Το ότι τα καταφέρνω μ΄ έχει εντελώς μαγέψει».
Πράγματι, στην Τρίτη Ηλικία, η ενασχόληση και μόνο με κάποια εντελώς καινούργια δραστηριότητα μπορεί να εξασφαλίσει ψυχική ισορροπία: να μειώσει δυσάρεστες σκέψεις και αρνητικά συναισθήματα, να αναπτύξει την κοινωνική συναναστροφή και να ενισχύσει τόσο την αυτοεκτίμηση όσο και την αποδοχή του άλλου. Όπως λέει και ο Gerald Marzorati στο εν λόγω βιβλίο του:
«Αν ξεκινήσετε το τέννις ή οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα, με στόχο να προσθέσετε χρόνια στη ζωή σας, εύχομαι να έχετε όλη την τύχη με το μέρος σας, αλλά μη βάζετε και στοίχημα ότι θα το καταφέρετε αυτό. Μπορώ, όμως, να σας υποσχεθώ ότι θα γνωρίσετε καλύτερα τον εαυτό σας. Εξάλλου, αυτό δε λέει και ο Montaigne πως υποτίθεται ότι πρέπει να κάνουμε σ΄αυτήν την ηλικία; Τα τελευταία 7-8 χρόνια έμαθα πολλά: ότι μπορώ να αντιμετωπίσω το να είμαι ηττημένος (αλλά όχι ταπεινωμένος). Ότι έχω περισσότερη ενέργεια αργά το απόγευμα. Ότι είμαι περισσότερο ανυπόμονος απ΄ό,τι νόμιζα. Ότι η αριστερή μου δρασκελιά είναι μεγαλύτερη από τη δεξιά μου. Ότι είμαι πιο σκληρός με τον εαυτό μου απ΄ό, τι με τους αντιπάλους μου ή με τους συμπαίκτες μου. Ότι, όταν εστιάζει το δεξί μου μάτι, ο συντονισμός ματιού-χεριού είναι καλύτερος. Ότι μου αρέσει να είμαι ανάμεσα σε ανθρώπους που αγαπούν το τέννις, που ανησυχούν για τους αγώνες τους, που μιλάνε για το άθλημα, που ψάχνουν πώς να αλλάξουν τη μια ή την άλλη βολή τους, προκειμένου να γίνουν πιο αποτελεσματικοί. Όμως, το μεγαλύτερο κέρδος σου, όταν βρίσκεις κάτι καινούργιο να μάθεις, όπως βρήκα εγώ το τέννις, είναι ότι αρπάζεις τον χρόνο και τον κάνεις δικό σου».
Για τον Marzorati αυτό το κάτι καινούργιο ήταν το τέννις. Ποια θα είναι η δικιά σας καινούργια αρχή; Το δικό σας πέρασμα από την παραίτηση στη δημιουργία και τη μάθηση;
Περισσότερα στο Better Aging Through Practice, Practice, Practice
Photo: AVANTAGE by LA PEUR DU VIDE is licensed under CC BY-SA 2.0