Με την πρόοδο της ηλικίας εμφανίζονται δυσκολίες, που σχετίζονται με την πρόσληψη της τροφής, όπως μειωμένη όρεξη, ελαττωμένη όσφρηση, δυσκολία στη μάσηση και την κατάποση. Τα παραπάνω μπορούν να οδηγήσουν σε κακή όρεξη, ακατάλληλη επιλογή τροφίμων, σταδιακή μείωση του σωματικού βάρους λόγω μειωμένης κατανάλωσης ενέργειας και, τελικά, ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών, που επηρεάζουν άμεσα τη λειτουργία του οργανισμού των ηλικιωμένων ατόμων.
Τα αίτια της δυσφαγίας, όπως αποκαλείται αυτή η κατάσταση που οδηγεί σε μειωμένη όρεξη, μπορεί να οφείλονται σε παρενέργειες από τη λήψη φαρμάκων, σε παθολογικούς παράγοντες όπως νεοπλασίες, γαστρεντερικές διαταραχές, νόσος Parkinson, γεροντική άνοια, προβλήματα στην οδοντοστοιχία, αλλά και σε ψυχοκοινωνικά αίτια όπως κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση.
Πολλοί ηλικιωμένοι εκφράζουν παράπονα για ανορεξία και ελαττωμένη αίσθηση γεύσης και όσφρησης. Οι δύο αυτές αισθήσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην όρεξη, την επιλογή τροφίμων προς κατανάλωση και, τελικά, στην πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, καθώς μέσω αυτών το σώμα προετοιμάζεται να δεχθεί την τροφή προκαλώντας εκκρίσεις από τους σιελογόνους αδένες, το στομάχι, το έντερο και το πάγκρεας, ενώ συγχρόνως μέσω της γεύσης και της οσμής γίνεται η επιλογή τροφίμων ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου και τις γευστικές του προτιμήσεις.
Επιστημονικές έρευνες εκτιμούν ότι η ενίσχυση της γεύσης, για παράδειγμα με εκχυλίσματα μπαχαρικών, μίγματα φυτικών ινών και ζωμό κρέατος, μπορεί να αντιστρέψει τη μειωμένη αίσθηση απόλαυσης του φαγητού σε ορισμένους ηλικιωμένους βελτιώνοντας ταυτόχρονα το ανοσοποιητικό τους σύστημα και την ποιότητα ζωής.
Μελέτη της L.Wright και των συνεργατών της, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Human Nutrition and Dietetics, έδειξε οτι το περιβάλλον και η συναναστροφή την ώρα του γεύματος αποτέλεσαν παράγοντες που επηρέασαν την όρεξη των ηλικιωμένων, που διέμεναν σε γηροκομείο. Συγκεκριμένα, η μελέτη έδειξε ότι η κατανάλωση φαγητού στον χώρο της τραπεζαρίας του γηροκομείου, υπό εποπτεία, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της πρόσληψης τροφής μέχρι και 20% με συνέπεια την αύξηση του σωματικού τους βάρους και τη βελτίωση τόσο της υγείας των ατόμων, όσο και της διατροφικής τους κατάστασης σε σημαντικό βαθμό.
Επιπλέον, στη βελτίωση της πρόσληψης τροφής και την αύξηση της όρεξης θα μπορούσε να βοηθήσει και η τροποποίηση των φαγητών, ώστε η μάσηση και η κατάποση να είναι μια διαδικασία εύκολη, ασφαλής και ευχάριστη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί :
- Εισάγοντας στο καθημερινό διαιτολόγιο τρόφιμα με διαφορετικές υφές, δηλαδή τροφές πιο μαλακές (όπως σάντουιτς, μαλακά φρούτα), πιο λεπτοκομμένες (όπως μακαρονάκι κοφτό) και αλεσμένες σε μορφή πολτού (όπως κρέμες, πουρές λαχανικών).
- Καταναλώνοντας στα ενδιάμεσα γεύματα παχύρευστα υγρά όπως smoothie, φρουτοχυμό, μίλκσεϊκ ή ροφήματα σε αραιή μορφή όπως καφές, νερό, τσάι κλπ.
Συμβουλές για καλή όρεξη και διάθεση για φαγητό:
- Να ακολουθείτε μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, σύμφωνα με το πρότυπο της Μεσογειακής διατροφής.
- Να καταναλώνετε μικρά και συχνά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ το βραδινό γεύμα να καταναλώνεται 2-3 ώρες πριν τον ύπνο, ώστε να μην επιβαρύνεται το πεπτικό σύστημα.
- Να καταναλώνετε επαρκή ποσότητα νερού κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά όχι κατά τη διάρκεια του γεύματος, ώστε να μην αναστέλλεται το αντανακλαστικό της όρεξης.
- Να προσθέτετε στο φαγητό σας μπαχαρικά και μυρωδικά, σαν ενισχυτικά γεύσης, πάντα όμως με μέτρο προς αποφυγή παρενεργειών.
- Να καταναλώνετε τροφές εύκολες στη μάσηση και την κατάποση.
- Να ακολουθείτε τις γευστικές σας προτιμήσεις και να ζητάτε βοήθεια από τους οικείους σας, όταν αντιμετωπίζετε πρόβλημα στην παρασκευή κάποιου φαγητού.
- Να λαμβάνετε τη φαρμακευτική σας αγωγή με βάση τις οδηγίες χρήσης και αρκετή ώρα πριν το γεύμα, γιατί κάποια είδη φαρμάκων ενδέχεται να περιορίζουν την όρεξη.
- Να ακολουθείτε, όσο μπορείτε, ένα πρόγραμμα τακτικής άσκησης το οποίο βοηθάει στη ρύθμιση της όρεξης και του σωματικού βάρους.
- Να είστε κοινωνικά ενεργοί και να γευματίζετε με παρέα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Marie-Françoise A.M. Mathey, et al (2001), Flavor Enhancement of Food Improves Dietary Intake and Nutritional Status of Elderly Nursing Home Residents, Journal of Gerontology: MEDICAL SCIENCES, Vol. 56A, No. 4, M200–M205.
2. Morley JE & Thomas DR (1999): Anorexia and aging: pathophysiology, Nutrition 15, 499±503.
3. SS Schiffman and BG Graham (2000): Taste and smell perception affect appetite and immunity in the elderly, European Journal of Clinical Nutrition 54, Suppl 3, S54±S63.
4. Virginie Pouyet et al (2015), Influence of flavour enhancement on food liking and consumption in older adults with poor, moderate or high cognitive status, Food Quality and Preference Volume 44, September 2015, Pages 119-129.
5. Wright L, Hickson M, Frost G (2006), Eating together is important: using a dining room in an acute elderly medical ward increases energy intake. Journal of Human Nutrition and Dietetics, Feb;19(1):23-6.
Χριστίνα Μαστορή
Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος MPH
Photo: Eating by Giuseppe Milo is licensed under CC BY 2.0