Δικαιώματα και υποχρεώσεις των ηλικιωμένων

Πολλές καταστάσεις, που βιώνουν τα ηλικιωμένα άτομα, εμπλέκουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Παρόλα αυτά, η διαθέσιμη πληροφόρηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το πώς σχετίζονται με τους ηλικιωμένους είναι ελάχιστη. Αρκετά συχνά, ένα άτομο μπορεί να μη συνειδητοποιεί ότι έχει τη δυνατότητα να κάνει κάτι, για να αλλάξει την κατάστασή του, ή ακόμα μπορεί να μη συνειδητοποιεί πως είναι λανθασμένος ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται. Είναι, συνεπώς, ζωτικής σημασίας τα ηλικιωμένα άτομα να μπορούν να έχουν πρόσβαση στην πληροφόρηση σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματά τους, έτσι ώστε να μπορούν να θέσουν σε αμφισβήτηση μια κακή μεταχείριση και να απαιτήσουν καλύτερες υπηρεσίες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε το 2013 έναν οδηγό για τους ηλικιωμένους, ο οποίος στοχεύει ως οδηγός στην υποστήριξη των ίδιων των ηλικιωμένων ατόμων, προκειμένου να ενημερωθούν για το πλαίσιο προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.

Τα ηλικιωμένα άτομα δεν είναι μια ομοιογενής ομάδα και, ως εκ τούτου, τα ζητήματα προστασίας δικαιωμάτων που αντιμετωπίζουν, ποικίλουν. Ενώ ορισμένοι συνεχίζουν να διατηρούν ένα δραστήριο τρόπο ζωής ως μέρος της κοινότητάς τους, πολλοί εξ αυτών είναι άστεγοι, ζουν απομονωμένοι και στερούνται επαρκούς περίθαλψης. Τα ηλικιωμένα άτομα συχνά βρίσκονται σε ευάλωτη θέση, καθώς ίσως εξαρτώνται από άλλους για την υποστήριξη και τη φροντίδα τους. Η χάραξη της πολιτικής για την ψυχική υγεία πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της πολιτικής για την υγεία, την πρόνοια και την κοινωνία γενικότερα.

Επίσης, η πολιτική για την ψυχική υγεία θα πρέπει να προάγει τα δικαιώματα όλων των ατόμων που λαμβάνουν υπηρεσίες, όπως η ισότητα και η εξάλειψη των διακρίσεων, το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής, το δικαίωμα πληροφόρησης και συμμετοχής, η απαγόρευση των βασανιστηρίων και το δικαίωμα στη ζωή. Πολύ συχνά , τα παραπάνω δικαιώματα αγνοούνται, δεν εφαρμόζονται κατάλληλα μέτρα, με αποτέλεσμα να παραβιάζονται ή / και υιοθετούνται στερεοτυπικές στάσεις και συμπεριφορές, τόσο από τον γενικό πληθυσμό, όσο κάποιες φορές και από επαγγελματίες στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας και στο σχεδιασμό αντίστοιχων μέτρων πολιτικής.

Α) Ανθρώπινα δικαιώματα

Τα ανθρώπινα δικαιώματα ανήκουν σε όλους και βασίζονται σε θεμελιώδεις αρχές, όπως αυτή της δίκαιης μεταχείρισης, της ισότητας, της αξιοπρέπειας, του σεβασμού και της αυτονομίας.

• Έχουν να κάνουν με το πώς οι δημόσιες αρχές – συμπεριλαμβανομένων της κυβέρνησης, των νοσοκομείων και των κοινωνικών υπηρεσιών – πρέπει να σας συμπεριφέρονται.
• Αποτρέπουν τις αρχές από το να προβαίνουν σε ορισμένες πράξεις, όπως για παράδειγμα να σας συμπεριφέρονται με εξευτελιστικό τρόπο.
• Άλλες πάλι φορές, υποχρεώνουν τις αρχές να λάβουν ορισμένη δράση, όπως το να δράσουν με στόχο την προστασία της ζωής σας.
• Οι ρίζες και η καταγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκονται βαθιά στην ιστορία πολλών διαφορετικών κοινωνιών, πολιτισμών και ατόμων.
• Τα ανθρώπινα δικαιώματα αναγνωρίστηκαν για πρώτη φορά νομικώς, κατόπιν της κτηνωδίας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, στην Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
• Έκτοτε, υπογράφθηκαν πολλές διαφορετικές συμφωνίες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. 

Στο ελληνικό Σύνταγμα τα ανθρώπινα δικαιώματα κατοχυρώνονται και προστατεύονται από το άρθρο 4 – το άρθρο που αφορά στη «Νομική ισότητα». Στη συνέχεια, το άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος εγγυάται το σεβασμό και την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ως πρωταρχικής αξίας, που διέπει την ελληνική πολιτεία. Επιπλέον, το άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος εγγυάται την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του συνόλου των πολιτών και το δικαίωμα συμμετοχής τους σε κάθε πτυχή της ζωής.

Η δικαστική προστασία είναι δικαίωμα κατοχυρωμένο στο ελληνικό Σύνταγμα. Σύμφωνα με το άρθρο 20 παρ. 1, «καθένας έχει δικαίωμα στην παροχή έννομης προστασίας από τα δικαστήρια και μπορεί να αναπτύξει σε αυτά τις απόψεις του για τα δικαιώματα ή συμφέροντά του, όπως ο νόμος ορίζει».

Β) Ποια ανθρώπινα δικαιώματα είναι σημαντικά για τους ηλικιωμένους;

Όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα, που προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση και την Πράξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αφορούν και μπορεί να είναι χρήσιμα για τα ηλικιωμένα άτομα. Ένας πλήρης κατάλογος των δικαιωμάτων μπορεί να βρεθεί στο τέλος του οδηγού. Ωστόσο, αυτός ο οδηγός θα επικεντρωθεί στα τρία βασικά ανθρώπινα δικαιώματα που έχουν χρησιμοποιηθεί ευρύτατα για την προστασία των ηλικιωμένων ατόμων:

• Το δικαίωμα να μην υποβάλλονται σε βασανιστήρια ή να μην υπόκεινται σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση
• Το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, της κατοικίας και της αλληλογραφίας
• Το δικαίωμα στη ζωή

Αυτά τα τρία δικαιώματα δημιουργούν μια σειρά από ζητήματα, τα οποία μπορεί να είναι χρήσιμα για τους ηλικιωμένους και αναλύονται παρακάτω. Ωστόσο, η σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τους ηλικιωμένους δεν περιορίζεται σε αυτά τα θέματα. Ο νόμος περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξακολουθεί να είναι ένας σχετικά νέος νόμος και έχει μεγάλες δυνατότητες για την ενδυνάμωση και την προστασία των ηλικιωμένων σε πολλούς τομείς της ζωής.

Το δικαίωμά σας να μην υπόκεισθε σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση

Το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αναφέρει ότι κανείς δεν πρέπει να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή να υπόκειται σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση. Το δικαίωμα αυτό είναι απόλυτο δικαίωμα. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να βασανίζεστε ή να υποβάλλεστε σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση σε καμία περίπτωση , καθώς το δικαίωμα αυτό δεν μπορεί ποτέ να παραβιαστεί ή να περιοριστεί. Στον πυρήνα αυτού του δικαιώματος βρίσκεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Καταστάσεις, που μπορεί να εμπλέκουν απάνθρωπη η εξευτελιστική μεταχείριση περιλαμβάνουν:

• βρώμικα σεντόνια
• αμέλεια που οδηγεί σε κατακλίσεις
• το να αφήνουν τους δίσκους των τροφίμων, χωρίς να σας βοηθήσουν να φάτε, αν είστε πολύ αδύναμοι για να φάτε μόνοι σας
• η χρήση υπερβολικής δύναμης, για να σας συγκρατήσουν
• το να αγνοούνται συστηματικά οι κλήσεις σας για βοήθεια
• το να σας πλένουν ή να σας ντύνουν χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την αξιοπρέπειά σας
• άλλες μορφές κακής μεταχείρισης

Απαράδεκτες πρακτικές , όπως η συστηματική άρνηση να σας μεταφέρουν στην τουαλέτα, το γδύσιμό σας στη θέα άλλων, η φυσική ή λεκτική κακοποίηση, μπορεί να είναι αρκετά σοβαρές, ώστε να θεωρηθούν ως απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση. Σε κάθε περίπτωση, αυτό θα εξαρτηθεί από τις ιδιαίτερες συνθήκες της υπόθεσής σας, συμπεριλαμβανομένου του πόσο σοβαρή είναι η μεταχείριση και ο αντίκτυπος που είχε σε σας.

Παραλείψεις από τις δημόσιες αρχές

Ο νόμος περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων δε συνίσταται μόνο στο να αποτρέπει τις δημόσιες αρχές από το να προβαίνουν σε ορισμένες ενέργειες. Ο νόμος περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων καλεί επίσης τις δημόσιες αρχές να λάβουν προληπτικά μέτρα για την πρόληψη παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξ αρχής. Για παράδειγμα, αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη διασφάλιση της παροχής ενός κατάλληλου και επαρκούς επιπέδου φροντίδας, που είναι ενδεδειγμένο για τις ανάγκες σας. Αυτό θα μπορούσε να αποτρέψει μια κατάσταση, όπου θα μπορούσε να προκύψει απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση.

Το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής σας ζωής, της κατοικίας και της αλληλογραφίας σας

Το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης προστατεύει το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, της κατοικίας και της αλληλογραφίας. Καθορίζει, επίσης, σε γενικές γραμμές τις περιπτώσεις στις οποίες μια παρέμβαση (επίσης γνωστή ως περιορισμός) στο δικαίωμα αυτό είναι αποδεκτή, με άλλα λόγια τις περιπτώσεις στις οποίες μια παρέμβαση είναι δικαιολογημένη, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας.

Το δικαίωμά σας στη ζωή

Το άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου προστατεύει το δικαίωμα στη ζωή. Το δικαίωμα αυτό έχει δύο πτυχές.

Οι δημόσιες αρχές πρέπει:

• να μην αφαιρούν τη ζωή σας,
• να λαμβάνουν εύλογα μέτρα για την προστασία της ζωής σας.

Άρνηση θεραπείας

Αν είστε ένας ενήλικας με την ικανότητα να λαμβάνετε αποφάσεις για τον εαυτό σας, οι αποφάσεις σας σχετικά με το αν πρέπει ή όχι να δεχθείτε θεραπεία πρέπει να γίνονται σεβαστές, ακόμη και αν η μη θεραπεία θα οδηγήσει στο θάνατό σας. Ωστόσο, εάν αποφασίσετε να δεχθείτε θεραπεία, μπορεί να μην είστε σε θέση να επιμείνετε σε ένα συγκεκριμένο είδος θεραπείας.

Εκ των προτέρων οδηγίες (advance directives)

Η εκ των προτέρων οδηγία είναι  μια γραπτή δήλωση ότι δεν επιθυμείτε να λάβετε μια συγκεκριμένη ιατρική θεραπεία, στην περίπτωση που στο μέλλον χάσετε την ικανότητα να συναινέσετε ή να κάνετε ενημερωμένες επιλογές (informed choices) σχετικά με τη θεραπεία σας. Οι γιατροί πρέπει να συμμορφωθούν με αυτές τις επιθυμίες στην πλειοψηφία των περιπτώσεων.

Η νομοθεσία και η πρακτική στην Ελλάδα

Στην ελληνική κοινωνία έχουν θεσπιστεί νόμοι, που αφορούν στην αυτοδιαχείριση του ασθενούς. Το δικαίωμα του ατόμου να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του κατοχυρώνεται στο άρθρο 5, παρ. 1 του Συντάγματος, που αποτελεί εξειδίκευση και συγκεκριμενοποίηση της προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (άρθρο 2, παρ. 1 του Συντάγματος). Μέσω του συγκεκριμένου δικαιώματος σε συνδυασμό και με το άρθρο 57 του Αστικού Κώδικα, προστατεύονται όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες, με τις οποίες ο άνθρωπος ολοκληρώνεται και εκφράζεται ως προσωπικότητα και για τις οποίες δεν υφίσταται άλλη ρητή συνταγματική διάταξη. Το 1992, νομοθετήθηκαν τα δικαιώματα του νοσοκομειακού ασθενούς στο Ν. 2071/92, άρθρο 47, ενώ το 1997, με το Ν. 2519, άρθρο 12, καθιερώθηκαν τα όργανα προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών. Το κράτος, δηλαδή, υποχρεούται να απέχει από ενέργειες, με τις οποίες εμποδίζεται η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου και επιπλέον να λαμβάνει θετικά μέτρα για να τη διευκολύνει. Στο πλαίσιο αυτής της ελευθερίας μπορεί να υπαχθεί και η δυνατότητα του ατόμου να αρνηθεί την περαιτέρω συνέχιση θεραπείας, σε περίπτωση που αυτή δε συνδέεται με κάποια προοπτική ίασης, αλλά συνεπάγεται μόνο επώδυνες στιγμές. Οι άνθρωποι μπορούν να αποφασίζουν τη φροντίδα, που επιθυμούν να λάβουν για το τέλος της ζωής τους, καταγράφοντάς την σε επίσημο νομικό έντυπο. Με τα έντυπα αυτά, οι οικογένειες των νοσηλευομένων στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας γνωρίζουν την επιθυμία του αγαπημένου τους προσώπου για το τέλος της ζωής του και απαλλάσσονται από το άγχος της λήψης οποιασδήποτε άλλης απόφασης. Αυτά τα έντυπα γράφονται όσο το άτομο είναι διανοητικά ικανό και καθορίζουν το πλαίσιο της φροντίδας υγείας κατά το τελικό στάδιο της ζωής. Πρόκειται για ιατρο -νοσηλευτικές παρεμβάσεις, την εντολή «μη ανάνηψης» και τη διαθήκη. Ο ελληνικός Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας κατοχυρώνει το σεβασμό της αυτονομίας του ασθενούς και προβλέπει την αντιπροσώπευση από τους οικείους στην περίπτωση που ο ασθενής απολέσει την ικανότητα συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων. Συγκεκριμένα, «ο ιατρός δεν επιτρέπεται να προβεί στην εκτέλεση οποιασδήποτε ιατρικής πράξης χωρίς την προηγούμενη συναίνεση του ασθενούς». Επίσης, «αν ο ασθενής δε διαθέτει ικανότητα συναίνεσης, η συναίνεση για την εκτέλεση ιατρικής πράξης παρέχεται από το δικαστικό συμπαραστάτη, εφόσον αυτός έχει οριστεί. Αν δεν υπάρχει δικαστικός συμπαραστάτης, η συναίνεση δίνεται από τους οικείους του ασθενούς». Ο κώδικας ορίζει ότι οι προγενέστερα εκφρασθείσες επιθυμίες του ασθενούς πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν κατά τον σχεδιασμό της θεραπευτικής τακτικής: «ο ιατρός λαμβάνει υπ’ όψιν τις επιθυμίες που είχε εκφράσει ο ασθενής, ακόμη και αν κατά τον χρόνο της επέμβασης ο ασθενής δεν είναι σε θέση να τις επαναλάβει».

Παράλληλα, απαγορεύει την ευθανασία: «ο ιατρός οφείλει να γνωρίζει ότι η επιθυμία ενός ασθενούς να πεθάνει, όταν αυτός βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο, δε συνιστά νομική δικαιολόγηση για τη διενέργεια πράξεων, οι οποίες στοχεύουν στην επίσπευση του θανάτου».

Τέλος, αναγάγει σε βασική υποχρέωση του ιατρού την προσφορά παρηγορητικής φροντίδας: «ο ιατρός, σε περίπτωση ανίατης ασθένειας που βρίσκεται στο τελικό της στάδιο, ακόμη και αν εξαντληθούν όλα τα ιατρικά θεραπευτικά περιθώρια, οφείλει να φροντίζει για την ανακούφιση των ψυχοσωματικών πόνων του ασθενούς. Του προσφέρει παρηγορητική αγωγή, συμπαρίσταται στον ασθενή μέχρι το τέλος της ζωής του και φροντίζει, ώστε να διατηρεί την αξιοπρέπειά του».

Οι σχετικές με τη συναίνεση, την αντιπροσώπευση και τις εκ των προτέρων εκφρασθείσες επιθυμίες διατάξεις του κώδικα ευθυγραμμίζονται πλήρως με τη Σύμβαση του Οβιέδο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική, η οποία έχει κυρωθεί από την ελληνική Βουλή και ισχύει ως εσωτερικό δίκαιο.

Το 2006, η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, στην εισήγησή της με θέμα «Τεχνητή παράταση της ζωής» , υιοθετεί  τις θεμελιώδεις αρχές του ωφελείν και του μη βλάπτειν και υποστηρίζει ότι στον ασθενή τελικού σταδίου «ως αναμφισβήτητο όφελος παραμένει μόνο η ανακούφιση από τους πόνους και την ταλαιπωρία. Αντίθετα, η τεχνητή παράταση των βιολογικών λειτουργιών, χωρίς ελπίδα θεραπείας, μπορεί να θεωρηθεί βλάβη». Ακόμη, θεωρεί ότι «η εξακολούθηση ή μη της παρέμβασης δεν μπορεί να επαφίεται μόνο στην κρίση του ιατρού» και ότι «η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται από τον ίδιο τον ασθενή, εφόσον αυτός είναι σε θέση να εκφράσει τη γνώμη του, ή από τους οικείους του». Η Επιτροπή αναγνωρίζει το ενδεχόμενο να ανακύψει σύγκρουση γνωμών μεταξύ θεράποντος ιατρού και οικείων του ασθενούς. Για την επίλυση της διαφωνίας, προτείνει τη μεσολάβηση της επιτροπής δεοντολογίας του νοσοκομείου και την παρέμβαση των κοινωνικών λειτουργών. Όμως, αν η αντίθεση είναι τόσο έντονη ώστε να αποβαίνουν άκαρπες οι προσπάθειες εξομάλυνσής της, η Επιτροπή εκτιμά ότι «ο θεράπων οφείλει να αποχωρήσει, αφού εξασφαλίσει την παρακολούθηση του ασθενούς από άλλον ιατρό της επιλογής των οικείων του».

Γ) Φορείς προστασίας δικαιωμάτων απέναντι στη Δημόσια Διοίκηση

• Συνήγορος του Πολίτη (Συνήγορος της Υγείας): Ανεξάρτητη Αρχή η οποία δέχεται και ερευνά αναφορές για κάθε δημόσια υπηρεσία η οποία παραβιάζει δικαιώματα των πολιτών Έχει ως ειδική αρμοδιότητα την διερεύνηση υποθέσεων «σχετικών με τα δικαιώματα της υγείας, πρόνοιας και κοινωνικής αλληλεγγύης».
• Σώμα Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης: Αυτόνομο σώμα εσωτερικού ελέγχου των δημοσίων υπηρεσιών.

Φορείς προστασίας δικαιωμάτων απέναντι σε δυσμενείς διακρίσεις

Για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως αναπηρίας, ηλικίας κλπ. (απαγόρευση διακρίσεων) ορίστηκαν ως αρμόδιοι φορείς (άρθρο 19 του Ν. 3304/2005):

• Ο Συνήγορος του Πολίτη, για θέματα που σχετίζονται με παραβιάσεις εκ μέρους των δημοσίων υπηρεσιών.
• Η Επιτροπή Ίσης Μεταχείρισης, για θέματα που σχετίζονται με παραβιάσεις στον Ιδιωτικό τομέα. Η Επιτροπή αυτή λειτουργεί στο Υπουργείο Δικαιοσύνης.

Δ) Οργανισμοί στην Ελλάδα

50 και Ελλάς (Ελλάδα)

Η 50και Ελλάς είναι ένας μη κυβερνητικός και μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που στόχο του έχει να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων 50 και άνω στην Ελλάδα, μέσα στα πλαίσια μιας πιο ισότιμης κοινωνίας και μέσω ενεργειών και δραστηριοτήτων, που επηρεάζουν όλες τις πτυχές της ζωής. Η 50 και Ελλάς, σε συνεργασία με άλλους κοινωνικούς εταίρους, υποστηρίζει και προωθεί τα δικαιώματα των ηλικιωμένων για μια πιο ισότιμη μεταχείριση στην κοινωνία, συγκεκριμένα στην απασχόληση, στην υγεία και στην ιατρική φροντίδα, στην ανεξαρτησία τους και σε αξιοπρεπή επίπεδο διαβίωσης, στο δικαίωμα τους να συμμετέχουν ως ολοκληρωμένοι πολίτες στη λήψη αποφάσεων καθώς επίσης και στην ανάπτυξη πολιτικών που τους αφορούν. Η οργάνωση επίσης προωθεί τα συμφέροντα και την υποστήριξη ηλικιωμένων με ανάγκες εξάρτησης, των οικογενειών τους και των επαγγελματιών που τους φροντίζουν.

Στην ιστοσελίδα Πανελλήνια Ένωση Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων μπορείτε να βρείτε όλες τις χρήσιμες πληροφορίες καθώς και αναλυτική λίστα των υπαρχόντων μονάδων.

Υποχρεώσεις ηλικιωμένων

Όπως είναι λογικό, τα δικαιώματα των ηλικιωμένων, ως ομάδα ανθρώπων περισσότερων ευάλωτων, είναι σαφώς περισσότερα από τις υποχρεώσεις τους και καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο στο σχετικό νομοθέτημα, τον Χάρτη Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων των ηλικιωμένων, Ωστόσο, όσο παράξενο και αν μας ακούγεται, οι ηλικιωμένοι έχουν και υποχρεώσεις! Συγκεκριμένα, αναφέρονται στο άρθρο 10 του σχετικού Χάρτη και είναι οι εξής:

10-1 Να σέβονται τα δικαιώματα και τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων που ζουν και εργάζονται στο ίδιο περιβάλλον με αυτούς, καθώς και να σέβονται το γενικό συμφέρον της κοινότητας, στην οποία ζούνε. Οι υποχρεώσεις και οι ελευθερίες τους πρέπει να περιορίζονται μόνο από την ανάγκη να γίνονται σεβαστά τα ίδια δικαιώματα των άλλων μελών της κοινότητάς τους.

10-2 Να σέβονται το ότι οι άνθρωποι και το προσωπικό που τους φροντίζουν έχουν το δικαίωμα να τους συμπεριφέρονται με ευγένεια και να εργάζονται σε ένα περιβάλλον χωρίς να υφίστανται παρενοχλήσεις και κακοποίηση.

10-3 Να σχεδιάζουν για το μέλλον τους και να αναλαμβάνουν την ευθύνη των επιπτώσεων, που θα έχει η δράση τους ή η έλλειψη δράσης τους στους ανθρώπους που τους φροντίζουν και τους συγγενείς τους, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία της χώρας τους. Αυτό περιλαμβάνει:

• να ορίζουν το κατάλληλο άτομο της επιλογής τους που θα παίρνει αποφάσεις και θα συνηγορεί εξ ονόματός τους.
• να αφήνουν εκ των προτέρων οδηγίες που θα καθορίζουν λεπτομερώς τις επιθυμίες τους σε σχέση με την υγεία τους και την ευημερία τους, συμπεριλαμβανομένης της φροντίδας και της θεραπείας για όσο ζούνε και κατά τα τελευταία στάδια της ζωής τους, όπως επίσης και να κανονίσουν πώς θα διαθέσουν την περιουσία τους και τα οικονομικά τους ζητήματα. Αν δεν είναι σε θέση να το κάνουν αυτό, είναι καθήκον των άμεσων συγγενών τους ή του εκπροσώπου, που έχουν ορίσει, να πάρουν αποφάσεις εξ ονόματός τους με το μεγαλύτερο δυνατό σεβασμό στις επιθυμίες τους.

10-4 Να ενημερώνουν τις αρμόδιες αρχές και τους ανθρώπους που τους περιβάλλουν για καταστάσεις κακοποίησης, κακομεταχείρισης ή παραμέλησης που βιώνουν ή παρατηρούν.

Οι Ευρωπαϊκοί Εταίροι, που συνέβαλαν στη διαμόρφωση και έκδοση του Χάρτη Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων, στον οποίο βασίστηκε το παραπάνω άρθρο, είναι οι παρακάτω:

★AGE Platform Europe, συντονιστής του προγράμματος

★EDE – Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Διευθυντών Οίκων Ευγηρίας

Εθνικοί εταίροι:

• 50+ Hellas (Ελλάδα)
• ANBO (Ολλανδία)
• BIVA (Γερμανία)
• Commune de St Josse (Βέλγιο)
• Fondation nationale de Gérontologie (Γαλλία)
• FIPAC (Ιταλία)
• Mestna Zveza Upokojencev (MZU, Σλοβενία)
• NIACE (UK)
• Swedish Association of Senior Citizens (SPF, Σουηδία)
• ZIVOT 90 (Τσεχία)

με τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Προγράμματος DAPHNE III, το οποίο αποσκοπεί στην πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των παιδιών, των νέων και των γυναικών, καθώς και στην προστασία των θυμάτων και των ομάδων που διατρέχουν κινδύνους.

 

 

Λιάνα Χαντέ

Δικηγόρος, Υπ. Δρ. Νομικής ΕΚΠΑ

e-mail: chanteliana@yahoo.gr