Ο κ. Ηλίας και η κ. Βάσω είναι ένα ζευγάρι συνταξιούχων, που ζει στην επαρχία. Η σύζυγος ήταν νηπιαγωγός και ο κ. Ηλίας, ο οποίος «βγήκε» στη σύνταξη πριν από 6 μήνες, δικηγόρος. Παρά τη συνταξιοδότησή του, ο κ. Ηλίας κάθε πρωί το τελευταίο εξάμηνο ακολουθεί αυστηρά το καθιερωμένο πρόγραμμά του, όπως και πριν. Ξυπνάει στις 6.30 το πρωί, πίνει τον καφέ του διαβάζοντας τα νέα στην εφημερίδα, φοράει κάποιο από τα πολλά κουστούμια του και κατευθύνεται προς το δικηγορικό γραφείο, το οποίο μετά τη συνταξιοδότηση «κρατάει» ο γαμπρός του. Συζητάει σχετικά με τις υποθέσεις, ενώ τον δεύτερο καφέ της ημέρας θα τον πιει στο κοντινό καφενείο, όπου μεταξύ άλλων θα συνομιλήσει και με μερικούς πρώην συναδέλφους. Με την επιστροφή στο σπίτι το μεσημέρι, θα μιλήσει με την κ. Βάσω κυρίως για θέματα που απασχολούν το γραφείο. Ουσιαστικά, ο κ. Ηλίας αρνείται να αποδεχτεί και να διαχειριστεί την πράξη της συνταξιοδότησης, κάτι το οποίο συνηθίζεται από πολλούς ανθρώπους. «Δυσκολεύεται αρκετά να φύγει από την καθημερινή ρουτίνα 35 ετών», υποστηρίζει προβληματισμένη η σύζυγος. Με αφορμή αυτήν την ιστορία, αξίζει αφενός να αναφερθούν οι αιτίες της δυσκολίας αποδοχής της συνταξιοδότησης από πολλούς ανθρώπους και αφετέρου να προταθούν ορισμένες λύσεις για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης.
Κατ’ αρχάς, στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες οι άνθρωποι φαίνεται πως είναι πνευματικά απροετοίμαστοι και παθολογικά φοβισμένοι με την προοπτική των γηρατειών. Το πρώτο σημαντικό βήμα προς το γήρας γίνεται με τη συνταξιοδότηση, η οποία ως εγκατεστημένος πια κοινωνικός θεσμός του πολιτισμού μας, αποτελεί σημαντική στροφή στη ζωή των περισσότερων ανθρώπων. Μπαίνοντας σε αυτή τη φάση οι περισσότεροι βλέπουν το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς τους να αλλάζει. Πιο συγκεκριμένα υπάρχει σημαντική αναδιάταξη του ωραρίου, με αποτέλεσμα η απεμπλοκή από τη δύναμη της συνήθειας να εξελίσσεται για πολλούς σε δύσκολη υπόθεση. Μάλιστα, ορισμένοι άνθρωποι ενδέχεται να αισθάνονται πως δεν έχουν πια κοινωνική αξία και αρνούνται πεισματικά να προσπαθήσουν να βρουν νέα ενδιαφέροντα. Παρ’ όλα αυτά, οι μεταβατικές φάσεις, τις οποίες περνάει ο συνταξιούχος, είναι λογικές, οι αλλαγές είναι μεγάλες, αλλά αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι ο άνθρωπος χάνει την κοινωνική αξία του μέσω της συνταξιοδότησης. Απλώς χρειάζεται ένα εύλογο χρονικό διάστημα αποδοχής της νέας πραγματικότητας. Σημαντικό ρόλο παίζουν η καλή σωματική και ψυχική υγεία, η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση και το οικογενειακό περιβάλλον.
Από την άλλη πλευρά, στη σημερινή κοινωνία, ο ρόλος των συνταξιούχων είναι πολυσύνθετος. Οι οικονομικές δυσκολίες των ίδιων ή των παιδιών τους, που ενδεχομένως να ανακύπτουν στις μέρες μας, πολλές φορές δημιουργούν επιπλέον πίεση. Εξάλλου, πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι όταν συνταξιοδοτηθούν από την εργασία τους μπορεί να είναι φτωχότεροι από πριν. Δεδομένο είναι ωστόσο ότι αρκετοί συνταξιούχοι ανανεώνονται οδηγούμενοι προς την «Τρίτη Ηλικία», στην οποία μπορεί να αρχίζει μια νέα φάση εκπαίδευσης. Αναντίρρητα ο συνταξιούχος μπορεί να βρει νέα ενδιαφέροντα, μέσω των οποίων θα αισθάνεται χρήσιμος και η νέα φάση της ζωής του θα αποκτήσει διαφορετικό νόημα. Για παράδειγμα, οι εθελοντικοί οργανισμοί προσφέρονται για κάτι τέτοιο και επιλογές υπάρχουν αρκετές, ακόμη και στην επαρχία. Ανάλογα με τη διάθεση και την ειδικότητα του καθενός, μέσω της ενεργής συμμετοχής, δίνεται η δυνατότητα να προσφέρει και να διατηρήσει ο συνταξιούχος τον κοινωνικό ρόλο του. Επίσης, μέσω της εν γένει επέκτασης του κοινωνικού κύκλου, πολύ βοηθητική μπορεί να αποδειχθεί η γνωριμία με ανθρώπους που βιώνουν την ίδια κατάσταση. Από εκεί και πέρα, εξίσου βοηθητικά ενδέχεται να είναι και τα ταξίδια. Η γνωριμία ενός νέου τόπου και η συναναστροφή με καινούρια άτομα μπορεί να αποδειχθεί ευεργετική στην ψυχική υγεία ενός συνταξιούχου. Αν μη τι άλλο ένα ενδιαφέρον χόμπι, που δεν έχει απαραίτητα μεγάλη σχέση με το οικονομικό υπόβαθρο του καθενός, καθώς σε αυτό το πλαίσιο αρκετοί σύλλογοι, ακόμη και οι εθελοντικοί, διοργανώνουν οικονομικές εκδρομές κατά καιρούς.
Εν κατακλείδι, η συνταξιοδότηση επιφέρει μεγάλες αλλαγές για το άτομο, οι οποίες μπορεί να σχετίζονται τόσο με το εισόδημα όσο και με το κοινωνικό επίπεδο του καθενός. Για παράδειγμα, αρκετοί άνθρωποι καθώς εισέρχονται στο γήρας, κυρίως στις δυτικές κοινωνίες και περισσότερο στερεοτυπικά, μειώνουν τις δραστηριότητές τους και αυτομάτως αποσυνδέονται από ενεργούς κοινωνικούς ρόλους και αρνούνται να ψάξουν για νέα ενδιαφέροντα. Όμως, με την εξέλιξη των μέσων τεχνολογίας και της ιατρικής επιστήμης, οι άνθρωποι ζουν κατά μέσο όρο σε μεγαλύτερες ηλικίες από ό,τι ήταν παλαιότερα το σύνηθες, κάτι που ισχύει και στη χώρα μας. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται κατανοητό ότι τα άτομα της λεγόμενης «Τρίτης Ηλικίας» αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό του συνολικού πληθυσμού και είναι ιδιαίτερα σημαντικό να είναι ενεργοί σε όλα τα επίπεδα. Προαπαιτούμενα, για να συμβεί αυτό, είναι αφενός η αποδοχή της αλλαγής, της «νέας φάσης» δηλαδή στην οποία εισέρχεται το άτομο, με βοήθεια ίσως και από το οικογενειακό περιβάλλον και αφετέρου η καλή σωματική και ψυχική υγεία. Εφόσον η κ. Βάσω της σύντομης ιστορίας του προλόγου είναι υπομονετική και δείξει κατανόηση, θα βοηθήσει τον σύζυγο να αποδεχτεί γρηγορότερα τη νέα φάση της ζωής του. Έπειτα είναι σημαντικό τόσο για τους ίδιους όσο και για την κοινωνία, ο καθένας από τη μεριά του να παραμείνει κοινωνικά ενεργός, αναζητώντας νέα ενδιαφέροντα και ανακαλύπτοντας το νέο «ρόλο» του. Άλλωστε, οι συνταξιούχοι αποτελούν εν δυνάμει μια ομάδα με πολλές και ξεχωριστές δυνατότητες.
Πηγές / Διαβάστε Περισσότερα:
Νικηφόρος Β. Αγγελόπουλος, Ιατρική Ψυχολογία και Ψυχοπαθολογία, Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις
Κοινωνιολογία, AnthonyGiddens, Gutenberg
Λάμπρος Ν. Αναγνωστόπουλος,
Κοινωνιολόγος
e-mail: labros.anagno@hotmail.com