«Μεγάλωσες και παραξένεψες» είναι μια έκφραση που ακούμε συχνά στην καθημερινότητά μας, που όμως κρίνει πολύ περιοριστικά την κατάσταση, την οποία βιώνει ένα άτομο που βρίσκεται στην τρίτη ηλικία της ζωής του. Μεγαλώνοντας έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα από τη ρουτίνα της καθημερινότητας που είχαμε συνηθίσει. Το γεγονός ότι αρχίζει για το άτομο μια νέα δεκαετία στη ζωή του – το στάδιο επίλυσης του θανάτου (κατά την Kubler-Ross) – το φέρνει αντιμέτωπο με μια νέα καθημερινότητα.
«Μετά τη συνταξιοδότηση τι θα μου συμβεί;», «μετά τον θάνατο της γειτόνισσάς μου τι παρέα θα έχω;», «τα παιδιά μου έχουν πολλές δουλειές και δεν έχουν χρόνο για μένα», «δεν μπορώ να προσφέρω πια», «το γέρικο σκυλί κανείς δεν το θέλει», είναι μόνο μερικές από τις σκέψεις που μπορεί να αρχίσεις να έχεις διασχίζοντας τον δρόμο προς την συνταξιοδότηση. Αυτές οι σκέψεις συνοδεύονται και από συναισθήματα, άλλοτε έντονα και άλλοτε λίγο πιο θολά, πάντα χρωματισμένα από την προσωπικότητά μας.
Κάποιες φορές τα συναισθήματα αυτά μπορεί να είναι τόσο έντονα (συναισθηματικά και σωματικά) που να αγγίζουν τα όρια της κατάθλιψης. Κατάθλιψη δε σημαίνει μεγάλη στεναχώρια ή έντονη θλίψη. Αναμφισβήτητα ίσως να νιώθει και έτσι το άτομο. Ωστόσο, αν προσπαθήσουμε να κοιτάξουμε με μεγεθυντικό φακό τι είναι η κατάθλιψη, θα δούμε ότι είναι αυτό το συναίσθημα,όπου οι σκέψεις πνίγουν το μυαλό σε τέτοιο σημείο που δεν σε αφήνουν να δεις διέξοδο παρά μόνο εμπόδια, ανυπέρβλητα εμπόδια.
Η κατάθλιψη ανήκει στις διαταραχές διάθεσης. Όταν το άτομο βιώνει αυτήν τη διαταραχή, αποκτά ένα φίλτρο φακών, όπως όταν έχουμε μυωπία, αλλά δε φοράμε γυαλιά. Αυτό το φίλτρο αντικατοπτρίζει μια διαστρεβλωμένη πραγματικότητα. Σε αυτήν τη νέα πραγματικότητα το άτομο νιώθει ανάξιο για τον κόσμο και ανεπαρκές και ότι το μέλλον θα είναι ζοφερό, ενώ ταυτόχρονα βιώνει τους κοντινούς του ανθρώπους απορριπτικούς.
Ας κλείσουμε τα μάτια και ας φανταστούμε έναν άνθρωπο που έχει μάθει για τουλάχιστο 50 χρόνια να προσφέρει, να δημιουργεί, να σηκώνεται το πρωί να πάει στη δουλειά του και να επικοινωνεί με τους συναδέλφους του. Και ξαφνικά, μια μέρα, η ώρα μεγαλώνει, το σπίτι αρχίζει και δεν τον χωράει και γίνεται όλο και πιο περιοριστικό και ασφυκτικό. Και η νέα καθημερινότητα απέχει παρασάγγας από ό,τι του ήταν γνώριμο έως τώρα.
Πώς αναγνωρίζω την κατάθλιψη;
Πολλές φορές το άτομο που βιώνει κατάθλιψη είναι δύσκολο να το αναγνωρίσει. Μπορεί να είναι λειτουργικό και να επικοινωνεί στην καθημερινότητά του, αλλά ενδέχεται να έχει νεύρα, να νιώθει κόπωση ή πόνους στο κεφάλι σε πιο έντονο βαθμό σε σχέση με το περασμένο χρονικό διάστημα. Μπορεί ξαφνικά να αρχίσει να είναι απόμακρο και απότομο ή αγενές και σε πολλές περιπτώσεις, ακόμα και στους κοντινούς του συγγενείς, να κάνει σχόλια που υποβόσκουν πικρία.
Πριν οδηγηθούμε στη διάγνωση της κατάθλιψης καλό θα ήταν να αποκλειστούν οι περιπτώσεις που η κατάθλιψη μπορεί να οφείλεται στη χορήγηση φαρμάκων ή σε κάποια ιατρική ασθένεια.
Τι νιώθω:
- Δυσκολία στην αναπνοή
- Πονοκέφαλο
- Επίμονη κούραση
- Υπνηλία ή αϋπνία
- Έλλειψη ενέργειας
- Δυσκοιλιότητα
- Ναυτία
Τι να κάνω:
- Μίλησε σε έναν κοντινό σου άνθρωπο για το τι περνάς, πώς βιώνεις την καθημερινότητά σου, πώς νιώθεις, τι σκέφτεσαι, τι φοβάσαι. Είναι καλό και αναζωογονητικό να εκφράζουμε το πώς νιώθουμε. Αν νιώθεις την ανάγκη να κλάψεις, να το κάνεις. Το κλάμα βοηθάει στην ανακούφιση του εσωτερικού πόνου.
- Μίλησε σε κάποιον κοντινό συγγενή ή άνθρωπο εμπιστοσύνης και περιέγραψε του τι ακριβώς έχεις ανάγκη. Πολλές φορές οι άνθρωποι δε δίνουν βοήθεια γιατί δεν το είχαν σκεφτεί και όχι γιατί δε θέλουν. Οι συγγενείς μπορεί απλά να μην ξέρουν, για παράδειγμα, πώς ακριβώς να σε βοηθήσουν. Πες τους τι ακριβώς έχεις ανάγκη. Δεν είναι ντροπή. Το να σε στηρίζουν δεν είναι κακό, ούτε σημαίνει ότι είσαι ανήμπορος. Σημαίνει ότι κάποιες φορές κάνει καλό στον εαυτό μας να τον προσέξουμε λιγάκι παραπάνω.
- Φρόντισε τον εαυτό σου. Μια καλή διατροφή, ένα καινούργιο χόμπι, το να περπατήσεις στη φύση, ή ακόμα και γυμναστική θα σε βοηθήσουν να δεις και μια άλλη διαφορετική πλευρά. Γιατί υπάρχει και αυτή η άλλη όψη.
- Άρχισε να παρατηρείς τι σκέφτεσαι ακριβώς. Να καταγράφεις σε ένα ημερολόγιο τις καθημερινές σου σκέψεις (για παράδειγμα σκέφτεσαι: «δεν έχω τίποτα να περιμένω», «είμαι βάρος για τα παιδιά μου», «τα παιδιά μου δεν με έχουν ανάγκη»). Προσπάθησε να σκεφτείς ένα θετικό σε κάθε αρνητική σκέψη που κάνεις. Κάτι που να δείχνει, για παράδειγμα, ότι τα παιδιά σου δεν σε θεωρούν βάρος. Αν δεν μπορείς να βρεις μόνος σου, ρώτα τη γνώμη κάποιου κοντινού σου προσώπου.
Κάποιες φορές όλο αυτό το τρέξιμο της καθημερινότητας, η πίεση να τα προλάβουμε όλα, το άγχος να τα κάνουμε σωστά δεν μας αφήνουν να διαθέσουμε χρόνο στα άτομα που αγαπάμε. Είναι καλό να αφιερώνουμε – όταν είναι εφικτό – χρόνο να παρατηρούμε τη συμπεριφορά, τη διάθεση και τις ενδεχόμενες αλλαγές και να είμαστε δίπλα τους, ακόμα και σιωπηλά. Ας μην ξεχνάμε πόσο δύσκολο είναι να ζητήσουμε βοήθεια εμείς, όταν αντιμετωπίζουμε κάποιο πρόβλημα. Ας είμαστε εκεί, για να δείξουμε ότι υπάρχει διέξοδος και όσο δύσκολη και αν φαντάζει η ανακάλυψή της, δε σημαίνει ότι είναι αδύνατη.
Πηγές:
Παγοροπούλου Α., «Η Γεροντική Κατάθλιψη». Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα, 2000.
Frederic. Flash. «Κατάθλιψη». Εκδόσεις: Δίοδος, Αθήνα 1998.
Μαρία Μαρκαντωνάτου
Κλινική Ψυχολόγος (Γνωσιακό Συμπεριφοριστικό Μοντέλο)
E-mail: maria_markant90@hotmail.com