Έχει διαπιστωθεί ότι ο πληθυσμός κυρίως των ανεπτυγμένων χωρών γηράσκει. Σήμερα, πάνω από το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού συνίσταται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 χρόνων και αυτό το ποσοστό αναμένεται να αυξηθεί στο 22% μέχρι το 2050, με τον πληθυσμό των ηλικιωμένων να φτάνει τα 2 δισεκατομμύρια. Η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης συχνά οδηγεί στην αύξηση του επιπολασμού χρόνιων παθήσεων όπως αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα, σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση και καρδιαγγειακά, νοσήματα που πολλές φορές μπορεί να αποδοθούν σε μια υφιστάμενη παχυσαρκία.
Η παχυσαρκία τείνει να εξελιχθεί σε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του δυτικού κόσμου με κύρια αίτια την αύξηση της ποσότητας και της ποιότητας της τροφής, τον τρόπο ζωής, την καθιστική ζωή και το άγχος.
Ως παχυσαρκία ορίζεται η υπερβολική συσσώρευση σωματικού λίπους με δυσμενείς συνέπειες στην υγεία του ατόμου, λόγω της αύξησης του βάρους και της τοπικής κατανομής της περίσσειας του λίπους στο σώμα.
Ο διαχωρισμός των παχύσαρκων ή μη ατόμων γίνεται με βάση το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ=Β (kgr)/Υ(m)²), του οποίου οι τιμές όταν είναι πάνω από 30, τότε το άτομο θεωρείται παχύσαρκο. Ο αυξημένος ΔΜΣ σχετίζεται με μεγαλύτερη θνησιμότητα και εμφάνιση ασθενειών. Βέβαια ο ΔΜΣ από μόνος του είναι ανεπαρκής στην εκτίμηση της παχυσαρκίας των ηλικιωμένων, διότι ένας ηλικιωμένος μπορεί να έχει φυσιολογικό ΔΜΣ, αλλά όταν μετρηθεί η περίμετρος της μέσης του να χαρακτηριστεί ως υπέρβαρος.
Πρέπει να αναφερθεί ότι στα ηλικιωμένα άτομα, λόγω της αλλαγής στη σύσταση του σώματος, η παχυσαρκία χαρακτηρίζεται σαρκοπενική, με χαρακτηριστικά το αυξημένο ποσοστό λίπους και τη χαμηλή μυϊκή μάζα.
Το γήρας σχετίζεται με αλλαγές τόσο στη σύσταση του σώματος, όσο και στο βασικό μεταβολισμό. Η κατανομή του λίπους διαφοροποιείται με την πάροδο των ετών, καθώς παρατηρείται αύξηση του κοιλιακού λίπους και μείωση της άλιπης μάζας σώματος (FFM). Επιπλέον λόγω της μείωσης της μυικής μάζας, παρατηρείται και μείωση του βασικού μεταβολισμού σε ποσοστό 2-3% ανά δεκαετία μετά τα 20 έτη και 4% ανά δεκαετία μετά τα 50 έτη.
Τόσο το γήρας όσο και η παχυσαρκία χαρακτηρίζονται από την εγκατάσταση μιας χρόνιας, χαμηλού βαθμού φλεγμονής και ορμονικών μεταβολών που επηρεάζονται από την κεντρικού τύπου παχυσαρκία και την ινσουλινοαντίσταση.
Οι παθολογικές συνέπειες της παχυσαρκίας στους ηλικιωμένους αφορούν σε εμφάνιση νοσημάτων χαρακτηριστικών της ηλικίας, μερικά από τα οποία είναι τα εξής: μεταβολικό σύνδρομο, σακχαρώδης διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, αρθρίτιδες, ενδοκρινικές διαταραχές, νεοπλασίες, αποφρακτική υπνική άπνοια.
Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στην τρίτη ηλικία μπορεί να γίνει με ισορροπημένη διατροφή, τακτική άσκηση, φαρμακοθεραπεία και χειρουργική επέμβαση κατά περίπτωση. Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά τη διατροφή των ηλικιωμένων παχύσαρκων, συστήνεται μια μέτρια απώλεια βάρους (0,4-0,9 κιλά την εβδομάδα) ή απώλεια του 8-10% του σωματικού τους βάρους σε μια περίοδο 6 μηνών. Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας περιλαμβάνει τη διαιτολογική παρακολούθηση μέσω σύστασης ισορροπημένου διαιτολογίου σύμφωνα με τις εξατομικευμένες ανάγκες κάθε ηλικιωμένου, θερμιδικά επαρκές και πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά όπως ασβέστιο
και βιταμίνη D, χάριν στην επιλογή τροφών με πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας όπως το κρέας, το γάλα, το αυγό, καθώς και τροφών πλούσιων σε αντιοξειδωτικά που συμβάλλουν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Η τακτική άσκηση είναι σημαντική τόσο για τη διατήρηση της καλής φυσικής κατάστασης του παχύσαρκου ηλικιωμένου, όσο και για τη διατήρηση του μυικού ιστού, που ελαττώνεται φυσιολογικά με την πάροδο των χρόνων, αλλά και με την προσπάθεια για απώλεια βάρους.
Η ποιότητα ζωής στην τρίτη ηλικία αποτελεί πρωτεύον μέλημα και αυτό επιτυγχάνεται με μια ισορροπημένη διατροφή, ήπια φυσική δραστηριότητα, καλή ψυχολογία του ηλικιωμένου και δραστήρια κοινωνική ζωή.
Χριστίνα Μαστορή
Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος MPH
Photo: Bench Sitters by David Hodgson is licensed under CC BY 2.0