Είναι παράδοξο ότι, ενώ οι περισσότεροι αναγνωρίζουμε τα πολλαπλά οφέλη της άσκησης στην υγεία, τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική, δε συμμετέχουμε με την ίδια προθυμία σε φυσικές δραστηριότητες και προγράμματα άσκησης. Και όλα αυτά, ενώ έχει αποδειχθεί πλέον πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η άσκηση συμβάλει στην καλή υγεία του καρδιαγγειακού μας συστήματος, την πρόληψη ασθενειών, όπως η στεφανιαία καρδιακή νόσος ή το έμφραγμα μυοκαρδίου και τα εγκεφαλικά επεισόδια, αλλά και την πρόληψη ασθενειών, όπως ο διαβήτης, ή κάποιων μορφών καρκίνου, όπως του παχέος εντέρου. Επίσης, σχετίζεται με τη διατήρηση και τη βελτίωση της μνήμης και την προστασία από το Αλτσχάιμερ, αλλά και την πρόληψη ψυχικών ασθενειών, όπως η κατάθλιψη και το άγχος. Επιπλέον, η άσκηση αποτελεί μία από τις πιο οικονομικές μεθόδους πρόληψης των ασθενειών αυτών, καθώς τις περισσότερες φορές δεν απαιτείται κανένα επιπλέον κόστος για μια βόλτα δίπλα στη θάλασσα ή στο πάρκο της γειτονιάς μας.
Ποιοι είναι όμως αυτοί οι λόγοι που μας εμποδίζουν να ασκηθούμε, παρόλο που γνωρίζουμε πλέον όλα τα οφέλη της άσκησης; Μια υπόθεση είναι ότι η συχνότητα συμμετοχής σε άσκηση και κάθε είδους φυσική δραστηριότητα οφείλεται σε χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας. Αναζητώντας σχετικές έρευνες για τα σταθερά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, που σχετίζονται με την άσκηση, τα μόνο διαθέσιμα στοιχεία είναι ότι τα εξωστρεφή άτομα, αλλά και τα άτομα με υψηλότερο βαθμό ευσυνειδησίας δείχνουν να αποκομίζουν περισσότερη ευχαρίστηση από τη φυσική δραστηριότητα και την άσκηση, ενώ το μόνο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που φαίνεται να συσχετίζεται αρνητικά με την ικανοποίηση από την άσκηση είναι ο νευρωτισμός. Αυτά τα στοιχεία όμως δεν είναι αρκετά για να ερμηνεύσουν αυτήν τη στάση μας.
Ψυχική ικανοποίηση και η σημασία της κατά την άσκηση και τη φυσική δραστηριότητα
Ορισμένα άτομα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους είναι περισσότερο δραστήρια από άλλα συμμετέχοντας συχνότερα σε φυσικές δραστηριότητες, ασκήσεις και δυναμικές σωματικές λειτουργίες. Μελετώντας τα άτομα αυτά διαπιστώθηκε ότι αποκομίζουν περισσότερη ικανοποίηση από τη συμμετοχή τους σε αυτές τις δραστηριότητες. Η ευχαρίστηση είναι η θετική ανταπόκριση, που περιλαμβάνει συναισθήματα όπως απόλαυση, αρέσκεια και διασκέδαση και μπορεί να αντιμετωπίσει το στρες και να βελτιώσει άλλες ψυχολογικές παραμέτρους. Η ευχαρίστηση που αποκομίζει κάποιος από την φυσική δραστηριότητα είναι αυτή που τελικά μπορεί να επηρεάσει τη συχνότητα της άσκησης και τη σταθερότητα, με την οποία κάποιος γυμνάζεται.
Συχνά, παρατηρείται ότι άτομα που κάνουν καθιστική ζωή έχουν αντιλήψεις, οι οποίες στην πραγματικότητα τους εμποδίζουν να επιτύχουν στόχους, που θα τους κάνουν χαρούμενους και ευτυχισμένους και, ως εκ τούτου, αυτό τους αποθαρρύνει να ασκηθούν.
Για παράδειγμα, πιστεύουν ότι η μόνη σωστή άσκηση είναι αυτή που είναι έντονη και απαιτητική και η οποία δεν ταιριάζει με την επιθυμία τους να χαλαρώσουν στον ελεύθερο χρόνο τους. Επίσης, νιώθουν καταναγκασμό στην προσπάθειά τους να ασκηθούν για τη βελτίωση της υγείας τους ή για την απώλεια βάρους. Παρόλα αυτά, επιθυμούν στον ελεύθερο χρόνο τους να ξεκουραστούν.
Συγχρόνως μέρος της αίσθησης επιτυχίας που νιώθουν δημιουργείται από την επίτευξη στόχων, με αποτέλεσμα, αν δεν επιτύχουν τους στόχους που έχουν θέσει στην άσκηση, να μη νιώθουν ικανοποιημένοι.
Το μυστικό για τη λύση αυτού του προβλήματος βρίσκεται στην επιλογή άσκησης και φυσικών δραστηριοτήτων που μας ταιριάζουν και μας προκαλούν ευχαρίστηση. Με ποιους τρόπους, όμως, μπορούμε μετατρέψουμε την άσκηση σε μια ευχάριστη δραστηριότητα αναψυχής και όχι σε καταναγκαστική εργασία;
Αρχικά, η συμμετοχή σε ομάδες άσκησης που είναι προσανατολισμένες στη βελτίωση της υγείας φαίνεται πως έχει πιο μακροχρόνια αποτελέσματα από τη συμμετοχή σε ομάδες που στόχο έχουν τη βελτίωση της εμφάνισης. Όταν, για παράδειγμα, ο μοναδικός στόχος της άσκησης είναι η απώλεια βάρους και η συμμετοχή μας σε αυτήν γίνεται καταναγκαστικά με τη μορφή βασανιστηρίων, η παραμονή στο πρόγραμμα απαιτεί μεγάλο κόπο και ισχυρή θέληση χωρίς να προσφέρει την ανάλογη ευχαρίστηση ή ανταμοιβή.
Ποιοι παράγοντες, όμως, μπορούν να αυξήσουν τον βαθμό της ικανοποίησης από την άσκηση;
Μια συνηθισμένη μέθοδος για την αύξηση του βαθμού ικανοποίησης από την άσκηση είναι η παρουσία μουσικής. Η μουσική μπορεί να συνοδεύσει τη φυσική δραστηριότητα και τα οφέλη είναι άμεσα, καθώς δίνει μια ψυχαγωγική διάσταση στην άσκηση συνδυάζοντας τις θετικές επιδράσεις της άσκησης και της μουσικής. Ο χορός σε οποιαδήποτε μορφή είναι μία πολύ καλή επιλογή για τον συνδυασμό φυσικής δραστηριότητας και άσκησης με τη μουσική. Ωστόσο, δεν είναι η μοναδική λύση, μιας και η μουσική συνδυάζεται εύκολα με τις περισσότερες μορφές άσκησης.
Ο χώρος που πραγματοποιείται η άσκηση μπορεί επίσης να επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την αίσθηση που αποκομίζουμε από τη συμμετοχή μας. Η άσκηση στη φύση και ο συνδυασμός ενός ευχάριστου φυσικού περιβάλλοντος με τη φυσική δραστηριότητα μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ικανοποίηση, αλλά και στη αύξηση της διάρκειας της άσκησης. Περιοριστικός παράγοντας σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να είναι οι καιρικές συνθήκες ή ο τόπος διαμονής. Ένα ευχάριστο περιβάλλον άσκησης μπορεί, παρόλα αυτά, να δημιουργηθεί και σε κάποιον κλειστό χώρο. Ο σωστός φωτισμός του χώρου και ο συνδυασμός των χρωμάτων μπορεί να συμβάλει σημαντικά σε αυτήν την κατεύθυνση.
Μια άλλη σημαντική παράμετρος είναι η προσωπικότητα του εκπαιδευτή και οι ηγετικές ικανότητές του. Ένας εκπαιδευτής μπορεί να μας εμπνεύσει και να μας παρακινήσει να πετύχουμε τους στόχους μας δημιουργώντας το κατάλληλο κλίμα, παρέχοντας κίνητρα ανατροφοδότησης την κατάλληλη στιγμή και δείχνοντας πραγματικό ενδιαφέρον για τις ανάγκες μας.
Παρόμοια μεγάλη σημασία έχει και η επιλογή άσκησης σε ομάδες. Η σύνθεση της ομάδας, το θετικό κλίμα ανάμεσα στα μέλη της, η αλληλεγγύη και η υποστήριξη των μελών μπορεί να διατηρήσει ζωντανό το ενδιαφέρον για άσκηση ή φυσική δραστηριότητα. Η ομαδική συμμετοχή σε εκδρομές και περιπάτους μπορεί να είναι μια θαυμάσια ευκαιρία που συνδυάζει τη φυσική δραστηριότητα με τα οφέλη της συμμετοχής σε ομάδα.
Ανακεφαλαιώνοντας, φαίνεται ότι ο κύριος παράγοντας, που συμβάλει στη διατήρηση σταθερής της συνήθειας για άσκηση είναι η ευχαρίστηση που αποκομίζουμε από τη συμμετοχή μας σε αυτή και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να τον παραμελούμε, όταν επιλέγουμε ένα είδος άσκησης ή φυσικής δραστηριότητας.
Αναφορές
Schweighart, Pamela Mary, “The Effects of Exercise Enjoyment and Personality on Mood and Salivary Cortisol with Exercise Activity. ” PhD diss., University of Tennessee, 2008.
Ειρήνη Νταντούτη
Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής-Προπονήτρια