Το ανοσοποιητικό σύστημα προστατεύει τον οργανισμό από περιβαλλοντικούς παράγοντες που προκαλούν λοιμώξεις, όπως βακτήρια, ιούς, μύκητες και παράσιτα. Η λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος έχει μεγάλη σημασία να είναι σωστή για την υγεία του οργανισμού, γι’ αυτό και ο ρόλος της διατροφής είναι σημαντικός. Άλλωστε, ο υποσιτισμός και η ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών αποτελούν, παγκοσμίως, την πιο κοινή αιτία
ανοσοκαταστολής. Ο υποσιτισμός, είναι μία κατάσταση στην οποία παρατηρείται ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών, όπως βιταμινών Α, C, Ε, αλλά και μετάλλων και ιχνοστοιχείων, όπως Σίδηρος (Fe), Ψευδάργυρος (Zn) και Σελήνιο (Se). Μια σωστή διατροφή με τροφές πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά και αντιοξειδωτικές ουσίες, μπορεί να αποκαταστήσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και την αντοχή του οργανισμού σε λοιμώξεις.
Παράγοντες, που επηρεάζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος
- Η μη επαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών συχνά προκαλεί ανοσοανεπάρκεια, με αποτέλεσμα τη μειωμένη ανοσολογική αντίδραση και την αύξηση της συχνότητας και της σοβαρότητα μιας λοίμωξης. Αυτό οφείλεται στην εκδήλωση ατροφίας του θύμου αδένα, ως συνέπεια της πρωτεϊνικής ανεπάρκειας, με χαρακτηριστικά τη μείωση του μεγέθους του θύμου αδένα, την ελάττωση του αριθμού των λεμφοκυττάρων, τη μειωμένη δράση των Τ-λεμφοκυττάρων έναντι των κυτταροκινών και, τελικά, τη μειωμένη δράση των μηχανισμών άμυνας του ξενιστή.
- Το γήρας, που εμφανίζεται με την πάροδο της ηλικίας, χαρακτηρίζεται από περισσότερες ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά, σε αντίθεση με τις νεότερες ηλικίες, με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό σύστημα να υπολειτουργεί και να εκδηλώνονται λοιμώξεις, που σχετίζονται με το ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό σύστημα, καθώς και με το ουροποιητικό. Μελέτες υποστηρίζουν οτι με τη γήρανση παρατηρείται μια μείωση του αριθμού των Τ-λεμφοκυττάρων και αύξηση των ελευθέρων ριζών και των προφλεγμονωδών κυτοκινών, με αποτέλεσμα η ανοσολογική απόκριση να μειώνεται και να αυξάνονται οι λοιμώξεις και η καρκινογένεση. Στους ηλικιωμένους, λοιπόν, με μια διατροφή με ικανοποιητική πρόσληψη θερμίδων και θρεπτικών συστατικών ή με συμπληρωματική χορήγηση μικροθρεπτικών συστατικών, που βρίσκονται σε έλλειψη, βελτιώνεται η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και μειώνεται η εκδήλωση φλεγμονών.
- Το στρες. Επιστημονικές έρευνες μελετούν τη σχέση του στρες με την ανοσολογική αντίδραση δίνοντας περισσότερη έμφαση σε χρόνιους παράγοντες που προκαλούν στρες και όχι σε παράγοντες αιφνίδιους και χαμηλής διάρκειας. Είναι δύσκολο για τους επιστήμονες να μετρήσουν το άγχος που αισθάνεται ένα άτομο, γι’ αυτό και μελετώνται οι συνέπειες που αυτό έχει μακροπρόθεσμα σε κάποιο όργανο ή σύστημα του αργανισμού. Έχει βρεθεί ότι νοσήματα του γαντρεντερικού, δερματοπάθειες και παθήσεις της καρδιάς, σχετίζονται με το αυξημένο στρες.
- Η τακτική άσκηση συμβάλλει στην καλή υγεία του οργανισμού (βελτίωση καρδιαγγειακής λειτουργίας, μείωση αρτηριακής πίεσης, έλεγχος σωματικού βάρους) με αποτέλεσμα τη φυσική ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
- Υπερευαισθησία σε τρόφιμα. Η διατροφή, κατά τη διάρκεια της κύησης και στη βρεφική ηλικία, έχει επίδραση σε πολλές φυσιολογικές λειτουργίες, αλλά και στην εκδήλωση διαταραχών. Μελέτες υποστηρίζουν ότι ο θηλασμός και η καθυστέρηση εισαγωγής τροφίμων που περιέχουν αλλεργιογόνες ουσίες, στη διατροφή του βρέφους, μπορεί να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης υπερευαισθησίας σε τροφές και την εκδήλωση συμπτωμάτων όπως έκζεμα, γαστρεντερικές διαταραχές, άσθμα. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως μέτρο πρόληψης, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις παιδιών με αυξημένο κίνδυνο, λόγω οικογενειακού ιστορικού.
Υγιεινός τρόπος ζωής για ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα
Το ανοσοποιητικό σύστημα, για να λειτουργεί σωστά, απαιτεί ισορροπία και αρμονία όλων των οργάνων και των συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού. Για να επιτύχουμε ένα υγιές και ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, πρέπει να υιοθετείται ένας υγιεινός τρόπος ζωής, τηρώντας βασικές αρχές όπως:
- Αποφυγή καπνίσματος.
- Διατροφή με τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά, όπως φρούτα και λαχανικά.
- Μειωμένη κατανάλωση αλκοολούχων ποτών.
- Καθημερινή άσκηση, μέτρια σε ένταση.
- Επαρκείς ώρες ύπνου (7-8 ώρες ημερησίως).
- Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους.
- Προσπάθεια ελάττωσης των παραγόντων, που προκαλούν άγχος.
Διατροφή για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος
Μια ισορροπημένη διατροφή λειτουργεί όχι μόνο προληπτικά στην εκδήλωση νοσημάτων, αλλά και θεραπευτικά στην καλύτερη αντιμετώπιση αυτών. Η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος απαιτεί την επαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, ιχνοστοιχείων και μετάλλων, αλλά και την ισορροπημένη πρόσληψη σε ένεργεια, που σημαίνει ούτε εφαρμογή μιας εξαντλητικής δίαιτας κάτω των 1000 θερμίδων, αλλά ούτε και υπερβολική πρόσληψη
θερμίδων που οδηγεί σταδιακά σε αύξηση του σωματικού βάρους. Σε αυτό συμβάλλει μια ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφών από όλες τις ομάδες τροφίμων και η κατανάλωση προβιοτικών. Έτσι λοιπόν:
1. Αποφεύγουμε τις εξαντλητικές δίαιτες που είναι ανεπαρκείς σε θρεπτικά συστατικά.
2. Αποφεύγουμε την υπερκατανάλωση θερμίδων με τροφές πλούσιες σε ζάχαρη και λιπαρά.
3. Προσπαθούμε να διατηρούμε ένα υγιές σωματικό βάρος.
4. Πίνουμε άφθονο νερό (τουλάχιστον 8 ποτήρια ημερισίως)
5. Ακολουθούμε το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής με ποικιλία τροφών.
6. Προσθέτουμε στο καθημερινό μας διαιτολόγιο τροφές, που η συστηματική τους κατανάλωση δρα ευεργετικά στην εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος και στην αντιμετώπιση φλεγμονών. Δηλαδή:
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C, όπως πορτοκάλια, πιπεριές, φράουλες, ακτινίδια, μπρόκολο.
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Ε, όπως αυγά, ελαιόλαδο, γάλα, δημητριακά, ξηρούς καρπούς.
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Α, όπως αυγά, συκώτι μοσχαρίσιο, δαμάσκηνα, βερίκοκα, αγγουράκι.
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D, όπως λιπαρά ψάρια, κρόκο αυγού, εμπλουτισμένα τρόφιμα.
- Τροφές με Ω3 λιπαρά, όπως ψάρια, θαλασσινά, λιναρόσπορο, ταχίνι, αμύγδαλα, καρύδια, αβοκάντο.
- Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε Ψευδάργυρο, όπως θαλασσινά, γαλοπούλα, μοσχάρι, ηλιόσπορους.
- Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε Σελήνιο, όπως τόνο, γαρίδες, τυρί cottage, κρόκο αυγού, ξηροί καρποί.
- Τροφές με προβιοτικά, όπως κεφίρ, ξινόγαλο, εμπλουτισμένα γιαούρτια.
Συμπερασματικά, για να μπορεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα να καταπολεμά τους παθογόνους μικροοργανισμούς που εισβάλλουν στον οργανισμό μας, πρέπει να ακολουθούμε έναν υγιεινό τρόπο ζωής με καθημερινή άσκηση, αρκετές ώρες ύπνου και ξεκούρασης, ελάττωση του άγχους και φυσικά μια ισορροπημένη διατροφή με τροφές πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. A Marcos et al, (2003) Changes in the immune system are conditioned by nutrition, European Journal of Clinical Nutrition 57, Suppl 1, S66–S69.
2. Chandra RK (1997), Nutrition and the immune system: an introduction Am J Clin Nutr, 66:460S-3S.
3. Chandra RK (2000), Food allergy and nutrition in early life. Implications for later health, Proc. Nutr. Soc.59, 1–6.
4. Chandra RK (2002), Nutrition and the immune system from birth to old age. Eur. J. Clin. Nutr.56, S73–S76.
5. Ginaldi et al (1999), The Immune System in the Elderly, Immunologic Research; 20:2:117-126.
6. Lesourd B & Mazari L (1999), Nutrition and immunity in the elderly. Proc. Nutr. Soc.58, 685–695.
7. Nova E et al (2001), Are elite gymnasts really malnourished? Evaluation of diet, anthropometry and immunocompetence. Nutr. Res. 21, 15–19.
8. S Lopez-Varela et al, (2002) European Journal of Clinical Nutrition 56, Suppl 3, S29– S33.
Χριστίνα Μαστορή
Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος MPH
Photo: food1 by bigbrand . is licensed under CC BY 2.0