Η τεχνολογική ανάπτυξη προχωρά με αλματώδεις ρυθμούς και αλλάζει συνεχώς τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον μας. Στο πλαίσιο αυτό, τα τελευταία χρόνια, έχει αναπτυχθεί μια πληθώρα συσκευών, που μπορούν να διευκολύνουν και να βελτιώσουν την καθημερινότητα των ηλικιωμένων ανθρώπων. Στο κείμενο, που ακολουθεί, παρουσιάζονται 8 χρήσιμα συστήματα, που στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής ευάλωτων ατόμων.
Συσκευές εντοπισμού θέσης (GPS trackers)
Τι είναι: Συσκευές αναμετάδοσης τοποθεσίας, που στηρίζονται σε σήματα δορυφόρων, δίκτυα κινητής τηλεφωνίας ή σύνδεση στο διαδίκτυο. Οι περισσότερες συσκευές εντοπισμού περιλαμβάνουν ένα ρολόι, βραχιόλι, μενταγιόν, ή πομπό που τοποθετείται στα ρούχα του ατόμου και παρέχουν ειδοποιήσεις και δυνατότητα εντοπισμού στο χάρτη σε κάποιο άλλο τερματικό (ταμπλέτα, υπολογιστή, κινητό τηλέφωνο) που χειρίζεται ο φροντιστής του ατόμου.
Χρησιμότητα: Βοηθούν στον εντοπισμό ενός ατόμου που έχει χάσει τον προσανατολισμό του. Έτσι, προσφέρουν αυτονομία στη μετακίνηση, ακόμη και σε άτομα που έχουν μικρές μνημονικές δυσκολίες.
Ευκολία χρήσης: ∗∗∗∗∗
Κόστος:από 50 ευρώ για τις πιο απλές συσκευές
Κουμπί έκτακτης ανάγκης (SOS button)
Τι είναι: Συσκευή με κουμπί έκτακτης ανάγκης, σε μορφή είτε αξεσουάρ (βραχιολιού, ρολογιού ή μενταγιόν), είτε αυτόνομης συσκευής εντός σπιτιού.
Χρησιμότητα:Προσφέρει τη δυνατότητα ειδοποίησης κάποιου οικείου, φροντιστή ή μονάδας υγείας σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης (π.χ., πτώση, αίσθημα δυσφορίας, κτλ).
Ευκολία χρήσης: ∗∗∗∗∗
Κόστος: Από 100 ευρώ μπορείτε να βρείτε συσκευές με δυνατότητα τηλεφωνικής κλήσης επιλεγμένων αριθμών, όταν πατηθεί το κουμπί έκτακτης ανάγκης.
Ηλεκτρονικοί διαμοιραστές χαπιών (Smart pill dispensers)
Τι είναι: Συσκευές που συγκρατούν την ημερήσια φαρμακευτική αγωγή του ατόμου σε ξεχωριστές θήκες και προσφέρουν ηχητική ή/και οπτική ειδοποίηση την ώρα που είναι προγραμματισμένη η λήψη της αγωγής. Πολλές συσκευές προσφέρουν συνεχόμενη υπενθύμιση έως ότου το άτομο λάβει την αγωγή του. Άλλες προσφέρουν τη δυνατότητα ειδοποίησης του οικείου ή του φροντιστή, εάν το άτομο δε λάβει τα χάπια του.
Χρησιμότητα:Είναι εξαιρετικά υποστηρικτικές για ηλικιωμένα άτομα, ώστε να μην ξεχνούν την αγωγή τους ή παίρνουν κατά λάθος περισσότερες δόσεις του φαρμάκου τους. Προσφέρουν καλύτερο έλεγχο της υγείας και αυτονομία.
Ευκολία χρήσης: ∗∗∗
Κόστος:Από 100 ευρώ
Συσκευές εκτίμησης δεδομένων υγείας (Health data monitoring devices)
Τι είναι: Μία ή περισσότερες τεχνολογικές συσκευές που, συνεχόμενα, συλλέγουν δεδομένα υγείας, όπως η αρτηριακή πίεση, οι παλμοί, η γλυκόζη και το οξυγόνο στο αίμα, η ισορροπία, ο ρυθμός αναπνοής, η κίνηση, η κατανάλωση θερμίδων κ.ά. Πολλά συστήματα προσφέρουν ειδοποίηση σε περίπτωση αναγνώρισης κάποιας κατάστασης επικίνδυνης για την υγεία, όπως η αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
Χρησιμότητα: Προσφέρουν καλύτερο έλεγχο της υγείας για άτομα που ζουν μόνα τους και μεγαλύτερη αυτονομία.
Ευκολία χρήσης: Κυμαίνεται, καθώς κάποιες συσκευές απαιτούν ελάχιστη εμπλοκή από τον χρήστη (λ.χ. ρολόι χειρός) και άλλες μεγαλύτερη (λ.χ. ειδικά γιλέκα που θα πρέπει χρησιμοποιούνται από το άτομο).
Κόστος: Από 100 ευρώ για τις πιο απλές συσκευές
Συσκευές ειδοποίησης πτώσης (Fall detection devices)
Τι είναι: Σύστημα υψηλής τεχνολογίας, που σε περίπτωση απώλειας ισορροπίας ή πτώσης καλεί ένα ή περισσότερα τηλέφωνα ανάγκης οικείων ή φροντιστών. Τα συστήματα που έχουν αναπτυχθεί σήμερα μπορεί να περιλαμβάνουν κάμερες εντός σπιτιού, αισθητήρες εδάφους, μενταγιόν, ρολόγια ή ειδικά γιλέκα.
Χρησιμότητα: Προσφέρουν καλύτερο έλεγχο της υγείας για άτομα που ζουν μόνα τους, πρόληψη σοβαρών ιατρικών καταστάσεων, μεγαλύτερη αυτονομία στον χρήστη.
Ευκολία χρήσης: ∗∗∗∗∗
Κόστος: Από 200 ευρώ
«Έξυπνα» σπίτια (Smart homes)
Τι είναι: Ολοκληρωμένο σύστημα σπιτιού με αισθητήρες κίνησης και εντολές φωνής, που επιτρέπει την εύκολη διαχείριση οικιακών συσκευών από τον ίδιο το χρήστη ή μέλη της οικογένειάς του. Σε ένα «έξυπνο» σπίτι, για παράδειγμα, ο χρήστης μπορεί να ανοίξει την ηλεκτρική κουζίνα με φωνητική εντολή, να ορίσει αυτόματη διακοπή της παροχής ρεύματος σε περίπτωση ανίχνευσης καπνού, αυτόματο σκούπισμα και καθάρισμα, ενεργοποίηση του κλιματισμού σε περίπτωση αύξησης της θερμοκρασίας, μείωση του φωτισμού τις νυκτερινές ώρες ή αύξηση του φωτισμού τη νύχτα, εάν εντοπιστεί κίνηση.
Χρησιμότητα:Αναμφίβολα, τα «έξυπνα» σπίτια βελτιώνουν την ποιότητα ζωής του χρήστη καθώς προσφέρουν ευκολία και πιο ξεκούραστη καθημερινότητα. Επίσης, προσφέρουν ασφάλεια και έλεγχο για άτομα που δυσκολεύονται να φροντίσουν βασικούς παράγοντες, όπως η θερμοκρασία του χώρου.
Ευκολία χρήσης: Κυμαίνεται, ανάλογα με τις συσκευές που θα επιλεγούν και τον τρόπο προγραμματισμού τους. Ωστόσο, έχουν ανεξάντλητες δυνατότητες και μπορούν να προγραμματιστούν, ώστε να απαιτούν μηδαμινή εμπλοκή από το άτομο.
Κόστος: Οι τιμές μπορεί να ξεκινούν από 50-100 ευρώ για την αγορά αισθητήρων που επιτελούν απλές λειτουργίες, όπως ο έλεγχος του φωτισμού σε ένα δωμάτιο ή η ανίχνευση κίνησης.
Συσκευές εντοπισμού χαμένων αντικειμένων (Item finders & tags)
Τι είναι: Πομποί μικρών διαστάσεων και ελάχιστου βάρους, που τοποθετούνται επάνω σε αντικείμενα, όπως τα γυαλιά οράσεως και τα κλειδιά. Έτσι, μπορούν να βρεθούν μέσω ηχητικής ειδοποίησης ή οπτικής απεικόνισης της τοποθεσίας τους στην οθόνη του κινητού του χρήστη.
Χρησιμότητα:Βοηθούν άτομα με μικρές μνημονικές δυσκολίες να εντοπίσουν αντικείμενα που χάνουν. Συχνά, όμως, προϋποθέτουν τη χρήση κινητού τηλεφώνου ή κάποιου «έξυπνου» βοηθού.
Ευκολία χρήσης: ∗∗∗
Κόστος: Από 10-20 ευρώ ανά πομπό.
Ψυχαγωγία (Entertainment & assistive technology)
Τι είναι: Η ψυχαγωγία μέσω τεχνολογικών μέσων περιλαμβάνει ειδικό λογισμικό και συσκευές φιλικές προς ηλικιωμένους χρήστες. Παραδείγματα ψυχαγωγικού λογισμικού είναι τα γνωστικά παιχνίδια σε ταμπλέτα ή υπολογιστή, όπως σταυρόλεξα και διαδραστικά ηλεκτρονικά παιχνίδια, που εξασκούν τη μνήμη και άλλες ικανότητες. Επίσης, άλλα μέσα προσφέρουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε ηλεκτρονική βιβλιοθήκη για την ανάγνωση βιβλίων από άτομα που δυσκολεύονται να βγουν από το σπίτι ή ακουστικά βιβλία για άτομα με προβλήματα όρασης. Ακόμη, «έξυπνοι» βοηθοί που δέχονται φωνητικές εντολές μπορούν να αναπαράγουν μουσική της προτίμησης του ατόμου χωρίς να απαιτούνται πολύπλοκες δεξιότητες. Συσκευές επαυξημένης (augmentedreality) ή εικονικής (virtualreality) πραγματικότητας μπορούν να προσφέρουν ξεχωριστές εμπειρίες σε άτομα με προβλήματα μετακίνησης, όπως η περιήγηση σε ένα μουσείο ή η θέαση ενός όμορφου τοπίου. Άλλα ηλεκτρονικά συστήματα προσφέρουν τη δυνατότητα άσκησης μέσω της ψυχαγωγίας. Για παράδειγμα, το άτομο μπορεί να παίξει τένις ή γκολφ στην οθόνη του κάνοντας ρεαλιστικές κινήσεις.
Χρησιμότητα: Διευρύνουν τις δυνατότητες για ψυχαγωγία, ιδιαίτερα για άτομα με προβλήματα κίνησης ή όρασης. Επίσης, αποτελούν ένα εξαιρετικό μέσο κοινωνικοποίησης και σύνδεσης με νεότερα μέλη της οικογένειας.
Ευκολία χρήσης: Κυμαίνεται ανάλογα με τη συσκευή, το λογισμικό και το επίπεδο του χρήστη.
Κόστος: Από 50-100 ευρώ για συσκευές επαυξημένης πραγματικότητας ή πλατφόρμα με γνωστικά παιχνίδια στο τάμπλετ.
Κλείνοντας, η τεχνολογία σήμερα προσφέρει αναρίθμητες δυνατότητες να εμπλουτίσουμε και να διευκολύνουμε τη ζωή των ηλικιωμένων ατόμων. Σημαντικό είναι να κρατήσουμε στο νου μας ότι καμία τεχνολογική συσκευή δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον επαγγελματία υγείας, καθώς η ακρίβεια και η αξιοπιστία τους εξαρτάται από τον εκάστοτε κατασκευαστή αλλά και από άλλες συνθήκες (λ.χ. πιθανόν να απαιτείται σταθερή σύνδεση στο διαδίκτυο). Επιπλέον, πολλές από τις συσκευές προϋποθέτουν την ενεργό χρήση τους από το άτομο, για να λειτουργήσουν. Αυτό σημαίνει ότι καθίστανται άχρηστες, εάν το άτομο ξεχνά ή δε δέχεται να τις φορέσει. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι, καθώς οι συσκευές εξελίσσονται διαρκώς και αντικαθίστανται από άλλες πιο σύγχρονες και αξιόπιστες, πολλές λειτουργίες δεν είναι ακόμη διαθέσιμες στην ελληνική γλώσσα, αλλά αναμένεται να αναπτυχθούν σύντομα.
Αξίζει να δώσουμε μία ευκαιρία σε τεχνολογικές λύσεις, που στοχεύουν στο να βοηθήσουν ένα ηλικιωμένο άτομο στην καθημερινότητά του. Αρκεί, βέβαια, να κάνουμε ενδελεχή έρευνα αγοράς, να είμαστε επιφυλακτικοί και να αφιερώσουμε τον απαιτούμενο χρόνο και υπομονή στο να μάθουμε στο άτομο πώς να τις χρησιμοποιεί.
Τέλος, αν είστε διστακτικοί στο να υιοθετήσετε μία εναλλακτική αλλά κοστοβόρα τεχνολογική λύση, θυμηθείτε ότι σε κάθε χώρα τρέχουν διάφορα σύγχρονα ερευνητικά προγράμματα, που αναπτύσσουν και δοκιμάζουν τεχνολογικά συστήματα υποβοήθησης για ηλικιωμένους με μηδενικό κόστος ή/και υλικό όφελος από τη συμμετοχή σε αυτά. Επομένως, είναι εξαιρετική ευκαιρία να βοηθήσετε την πρόοδο της επιστήμης και παράλληλα να δοκιμάσετε εάν μία τεχνολογική λύση ταιριάζει στις ανάγκες σας.
Παραδείγματα τέτοιων ερευνητικών προγραμμάτων με δωρεάν συμμετοχή είναι το πρόγραμμα frailsafe για την παρακολούθηση της υγείας ηλικιωμένων ατόμων και την πρόληψη των πτώσεων, το πρόγραμμα MedGUIDE για την «έξυπνη» παρακολούθηση της φαρμακευτικής αγωγής, το πρόγραμμα IOANNA, που περιλαμβάνει εφαρμογή για γρήγορες και εύκολες μετακινήσεις και το πρόγραμμα Stage, που προσφέρει τη δυνατότητα ζωντανής αναμετάδοσης πολιτιστικών δραστηριοτήτων για άτομα με προβλήματα μετακίνησης.
Γνωστική Νευροψυχολόγος M.Sc.
e-mail: sotiria@materia.com.cy