Ο εγκέφαλος είναι το όργανο, το οποίο ρυθμίζει όλες τις βασικές λειτουργίες του σώματός μας, όπως την κίνησή μας, τον ύπνο μας και την όρεξή μας για φαγητό. Ακόμη, με τη βοήθεια του εγκεφάλου μαθαίνουμε καινούρια πράγματα, απομνημονεύουμε πληροφορίες, θυμόμαστε πρόσωπα, τηλέφωνα και γεγονότα, καταλαβαίνουμε τον συνομιλητή μας, βρίσκουμε τις κατάλληλες λέξεις για μια συζήτηση, ελέγχουμε τα συναισθήματά μας, εκδηλώνουμε τις επιθυμίες μας και τη συμπεριφορά μας κ.ά. Κάθε μία από αυτές τις ικανότητες σχετίζεται με διαφορετικό «κέντρο» του εγκεφάλου μας.
Η καλή κυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο αποτελεί προϋπόθεση για όλες τις παραπάνω λειτουργίες και είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Η σωστή λειτουργία της καρδιάς, ο υγιεινός τρόπος ζωής, η σωστή (μεσογειακή) διατροφή, η σωματική και ψυχική ευεξία, η απουσία ασθενειών είναι κάποιες από τις προϋποθέσεις που, όταν εξασφαλίζονται, μπορούμε να συμπεραίνουμε πως η κυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο πραγματοποιείται σωστά.
Υπάρχουν όμως καταστάσεις κατά τις οποίες η σωματική μας υγεία αντιμετωπίζει προβλήματα, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν και την υγεία του εγκεφάλου μας: υψηλή αρτηριακή πίεση, αρρυθμίες της καρδιάς, χοληστερίνη, χρόνιο κάπνισμα, διαβήτης, προηγούμενο ιστορικό καρδιο/αγγειοπάθειας, άγχος, στρες και συμπτώματα κλινικής κατάθλιψης.
Τα παραπάνω μπορούν να εμποδίσουν τη σωστή κυκλοφορία του αίματος και του οξυγόνου στον εγκέφαλό μας προκαλώντας διάφορες επιπλοκές. Όταν δημιουργηθεί κάποια βλάβη σε ένα ή περισσότερα κέντρα του εγκεφάλου, λόγω της μη σωστής αιμάτωσης, η αντίστοιχη ικανότητά μας θα μειωθεί ή θα χαθεί. Τέτοιες βλάβες μπορούν να οδηγήσουν και στην εμφάνιση άνοιας ή άλλων διαταραχών όπως κατάθλιψη και αφασία.
Σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών μία πολύ συχνή αιτία βλάβης των κέντρων του εγκεφάλου είναι το εγκεφαλικό επεισόδιο. Υπάρχουν δύο τύποι εγκεφαλικού επεισοδίου, ανάλογα με το είδος της βλάβης που δημιουργείται στον εγκέφαλο: το ισχαιμικό και το αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο.
- Ένα ισχαιμικό επεισόδιο προκαλείται, όταν ένας θρόμβος φράζει ένα αιμοφόρο αγγείο του εγκεφάλου με αποτέλεσμα να διακόπτεται η συνεχής ροή αίματος προς αυτόν. Το αποτέλεσμα ενός ισχαιμικού επεισοδίου είναι το εγκεφαλικό κέντρο που οξυγονωνόταν από το συγκεκριμένο αγγείο να μην αιματώνεται πλέον σωστά, άρα να υπολειτουργεί.
- Ένα αγγειακό επεισόδιο προκαλείται, όταν ένα αιμοφόρο αγγείο το οποίο βρίσκεται είτε στην επιφάνεια, είτε στο εσωτερικό του εγκεφάλου, διαρρηγνύεται με αποτέλεσμα να γεμίσει η γύρω περιοχή με αίμα. Και σε αυτή την περίπτωση, η κυκλοφορία του αίματος στα αντίστοιχα κέντρα διακόπτεται.
Ανάλογα με την έκταση της βλάβης και τα κέντρα που έχουν πληγεί από το επεισόδιο μπορούν να προκύψουν διάφορα συμπτώματα, τα οποία ανάλογα με την ηλικία μας, το εκπαιδευτικό μας επίπεδο και το φύλο μας έχουν συνέπειες στην καθημερινή μας ζωή και τη λειτουργικότητά μας.
Τα πιο συνηθισμένα αρχικά συμπτώματα αμέσως μετά από ένα εγκεφαλικό είναι η ζάλη, ο έντονος πονοκέφαλος, η σύγχυση και δυσκολίες στην ομιλία, την επικοινωνία, την κίνηση και τη βάδιση. Είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να δράσει άμεσα στα πρώτα στάδια ενός εγκεφαλικού και να ενημερώσει τον ιατρό του ή να επισκεφθεί ένα κέντρο υγείας. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο ένας ασθενής, ο οποίος έχει ήδη ιστορικό εγκεφαλικών ή βρίσκεται σε κάποια από τις παραπάνω καταστάσεις, να ενημερώνει τον ιατρό του και να αποφεύγει όλα εκείνα τα οποία μπορούν να τον θέσουν σε κίνδυνο.
Τα συμπτώματα ενός εγκεφαλικού είναι συνήθως πολυεπίπεδα και ως τέτοια θα πρέπει να αντιμετωπίζονται. Οι επιπτώσεις στη σωματική υγεία μπορούν να ρυθμιστούν με τη βελτίωση του τρόπου ζωής και ταυτόχρονα με τη λήψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.
Από την άλλη, τα συμπτώματα στη νοητική υγεία δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν με τους παραπάνω τρόπους, συνεπώς είναι αναγκαίες διαφορετικού είδους παρεμβάσεις. Οι βλάβες στη μνήμη, την επικοινωνία, τη διάθεση, την ικανότητα για προσοχή και συγκέντρωση, τη διαχείριση της συμπεριφοράς απαιτούν συγκεκριμένες στρατηγικές αντιμετώπισης, που έχουν ως στόχο να βελτιώσουν την κατάσταση του ασθενούς και να τον κάνουν και πάλι λειτουργικό. Τέτοιες στρατηγικές θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες και τη ζωή του ασθενούς, ώστε να επιτευχθούν τα καλύτερα μακροχρόνια αποτελέσματα και συνήθως προσφέρονται μέσω της γνωστικής αποκατάστασης, της λογοθεραπείας ή της εργοθεραπείας.
Τα αποτελέσματα ενός εγκεφαλικού μπορούν ως ένα βαθμό να είναι αναστρέψιμα· η ζωή του ασθενούς μπορεί να βελτιωθεί και να ξεπεραστούν κάποια προβλήματα, ανάλογα με την ηλικία του, το προηγούμενο ιστορικό του και τη γενική του υγεία.
Γενικά, ο υγιεινός τρόπος ζωής είναι η σημαντικότερη μέθοδος πρόληψης κατά των εγκεφαλικών επεισοδίων. Η διατροφή χαμηλή σε λιπαρά και πλούσια σε φυτικές ίνες είναι ένα καλό παράδειγμα υγείας και ευεξίας. Ακόμη, η σωματική άσκηση και το περπάτημα διατηρούν την καρδιά σε καλή φόρμα και βοηθούν στην ορθή κυκλοφορία του αίματος. Η περιορισμένη (ή ελάχιστη) κατανάλωση αλκοόλ, η αποφυγή του καπνίσματος, η διατήρηση μιας ήρεμης και θετικής διάθεσης, η ρύθμιση μέσω φαρμάκων της χοληστερίνης, της υπέρτασης και του σακχάρου μειώνουν αρκετά τις πιθανότητες ενός εγκεφαλικού.
Το ρητό πως η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία βρίσκει πολύ καλή εφαρμογή στη συγκεκριμένη περίπτωση. Μας υπενθυμίζει πως με το πέρας των χρόνων, το σώμα μας γίνεται ευάλωτο κι επιρρεπές σε παθολογικές καταστάσεις, για τις οποίες μπορούμε μέσω του τρόπου ζωής μας να μειώσουμε τις πιθανότητες.
Πέτρος Κεχαγιάς
MScΝευροψυχολόγος / Συστημικός & Solution-Focused Ψυχοθεραπεύτης
Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Α.Π.Θ.