Η αναιμία στους ηλικιωμένους αποτελεί ένα από τα πιο συχνά ευρήματα σε αυτή την ηλικία και η επίπτωσή της αυξάνεται αναλογικά με την ηλικία. Η συχνή εμφάνισή της στους ηλικιωμένους μάς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μπορεί να αποτελεί μια φυσιολογική συνέπεια του γήρατος. Βέβαια, στις περισσότερες περιπτώσεις συνοδεύεται από κάποιο παθολογικό αίτιο.
Ποια είναι τα αίτια της αναιμίας στους ηλικιωμένους;
Διακρίνονται σε τρείς κατηγορίες με ίδια περίπου συχνότητα εμφάνισης:
- Αναιμία λόγω απώλειας αίματος και έλλειψη σημαντικών διατροφικών στοιχείων (σιδηροπενική αναιμία ή λόγω έλλειψης Β12, σιδήρου και φυλλικού οξέος).
- Αναιμία, που έχει σχέση με χρόνια νοσήματα (όπως η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια) και χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα.
- Αναιμία «χωρίς εμφανή αίτια».
Ας τις εξετάσουμε αναλυτικότερα:
Η λεγόμενη σιδηροπενική αναιμία είναι η πιο συχνή μορφή αναιμίας στους ηλικιωμένους και το πρώτο πολύ βασικό βήμα για την αντιμετώπισή της είναι η αναγνώριση και η διάγνωσή της. Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 μετά από βιοχημικές εξετάσεις είναι πολύ συχνή στους ηλικιωμένους και πολλές φορές χρειάζεται η ενέσιμη μορφή της για την κάλυψη της έλλειψης αυτής. Αν οι ηλικιωμένοι δε λαμβάνουν κάποιο πολυβιταμινούχο σκεύασμα, τότε πιθανή είναι και η έλλειψη φυλλικού οξέος, με αποτέλεσμα την εμφάνιση της μεγαλοβλαστικής αναιμίας.
Τα χρόνια νοσήματα (νεοπλασματικά και αυτοάνοσα, σακχαρώδης διαβήτης και καρδιακή ανεπάρκεια, νόσος crohn, κοιλιοκάκη, κακοήθης αναιμία, αφαιρετικά χειρουργεία σε στομάχι και έντερο, μακροχρόνια λήψη αντιόξινων και άλλων φαρμάκων) είναι η αιτία για την απόκτηση αναιμίας σε αυτήν την ηλικία.
Η «ανεξήγητη αναιμία» πλήττει το 1/3 των ηλικιωμένων και δεν μπορεί να ερμηνευτεί. Ίσως οφείλεται σε μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα, που για τη διάγνωση τους απαιτούνται ειδικές αιματολογικές εξετάσεις.
Εργαστηριακές αιματολογικές εξετάσεις αναιμίας
- Γενική αίματος
- Επίπεδα βιταμίνης Β12 και φυλλικού οξέος
- Εκτίμηση των αποθηκών σιδήρου-φερριτίνης
- Σάκχαρο
- Ουρία
- Κρεατινίνη
- Έλεγχος θυρεοειδούς
- ΤΚΕ
- C–αντιδρώσα πρωτεΐνη
- Μυελογράφημα προαιρετικά
Εκτίμηση της αναιμίας
Για την εκτίμηση της αναιμίας σε έναν ηλικιωμένο είναι σημαντική η λήψη λεπτομερούς ιατρικού και διατροφικού ιστορικού, καθώς και λεπτομερής καταγραφή των χρησιμοποιούμενων φαρμάκων με χρόνια χρήση.
Επιπτώσεις της αναιμίας στην τρίτη ηλικία
Οι ηλικιωμένοι με αναιμία έχουν απώλεια δυνάμεων, φυσικής ικανότητας και δύναμης. Μάλιστα σε συνδυασμό με άλλα συνοδά νοσήματα, όπως για παράδειγμα η καρδιακή ανεπάρκεια, η αναιμία φαίνεται να αυξάνει τη θνησιμότητα σε αυτούς τους ασθενείς. Επίσης τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι η διάρροια ή η δυσκοιλιότητα, η απώλεια της όρεξης, η ωχρότητα στο δέρμα, προβλήματα συγκέντρωσης, αιμορραγία των ούλων, πρησμένη κόκκινη γλώσσα και προβλήματα συγκέντρωσης. Η μακροχρόνια έλλειψη της βιταμίνης Β12 είναι η άνοια, η κατάθλιψη , η απώλεια ισορροπίας και το μούδιασμα που ίσως συνοδεύεται από κνησμό. Από την άλλη, η διερεύνηση της αναιμίας και η διόρθωσή της συμβάλλουν σίγουρα στην καλύτερη λειτουργική ικανότητα των ζωτικών οργάνων και, κατά συνέπεια, στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων.
Θεραπεία
Λόγω των ελάχιστων μελετών που έχουν γίνει, δεν υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της αναιμίας σε αυτήν την ηλικία. Η θεραπευτική της προσέγγιση είναι αιτιολογική και περιλαμβάνει δυο στόχους: την ανάταξη της αναιμίας και την αντιμετώπιση της νόσου, που ευθύνεται για την αναιμία. Έτσι, για παράδειγμα, στην περίπτωση της σιδηροπενικής αναιμίας (πιο συχνή) εκτός από τη χορήγηση σιδήρου, απαραίτητη είναι και η ανεύρεση της αιτίας της, με έλεγχο του πεπτικού συστήματος για απώλειες (καρκίνος εντέρου ή στομάχου). Η χορήγηση ερυθροποιητίνης είναι η συνήθης πρακτική για την αντιμετώπιση της αναιμίας λόγω χρόνιας νόσου, όπως είναι και η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.
Η διατροφή στην αναιμία των ηλικιωμένων
Καλό θα είναι να επιλέγετε τροφές, που είναι καλές πηγές σιδήρου.
- Καλές πηγές σιδήρου είναι το συκώτι, το μοσχάρι, οι σαρδέλες και τα στρείδια.
- Καλές πηγές σιδήρου φυτικής προέλευσης είναι το σπανάκι, το μπρόκολο, οι φακές, τα ρεβίθια, τα κόκκινα φασόλια, η ψητή πατάτα, τα μανιτάρια, το λάχανο Κέιλ, το λάχανο μποκ τσόι, ο κολοκυθόσπορος, τα δημητριακά, οι αγκινάρες, τα κεράσια, το σουσάμι, τα κάσιους, η μαύρη σοκολάτα κ.α.
Τι είναι ο αιμικός και μη αιμικός σίδηρος
Ο αιμικός σίδηρος βρίσκεται στις ζωικές τροφές (κόκκινο κρέας, πουλερικά και ψάρια) και απορροφάται καλύτερα. Ο μη αιμικός σίδηρος βρίσκεται στις φυτικές τροφές.
- Οι τροφές με σίδηρο καλό θα είναι να καταναλώνονται σε κάθε γεύμα .
- Οι τροφές, που είναι πλούσιες σε σίδηρο, καλό θα είναι να συνοδεύονται από τροφές που είναι πλούσιες σε βιταμίνηC (πορτοκάλια, φράουλες, κόκκινες πιπεριές, παπάγια, ακτινίδιο, κουνουπίδι κ.α.)
- Αποφεύγετε την κατανάλωση τσαγιού ή καφέ με τα γεύματα, γιατί περιέχουν ουσίες που εμποδίζουν την απορρόφηση του σιδήρου.
- Αποφεύγετε τα τρόφιμα που περιέχουν EDTA. Γι’ αυτόν τον λόγο προσοχή στις διατροφικές ετικέτες.
- Πίνετε γάλα με μέτρο, γιατί το ασβέστιο μπορεί να εμποδίσει την απορρόφηση του σιδήρου.
Έτσι λοιπόν τρώμε υγιεινά και προσέχουμε τη διατροφή μας σε κάθε ηλικία για «σιδερένια υγεία»!
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος