Ένα από τα πρώτα συμπτώματα των πονοκεφάλων (κεφαλαλγίας) είναι μία μεγάλη πίεση που αισθανόμαστε στη βάση του κεφαλιού μας, η οποία κάποιες φορές καταλήγει στο να μην μπορούμε να σκεφτούμε καθαρά και να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά. Ως ένα βαθμό, ο πονοκέφαλος είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας, όμως όταν ξεπεραστεί αυτός ο βαθμός, τότε αντιμετωπίζουμε μεγάλες δυσκολίες.
Τα αίτια του πονοκεφάλου μπορεί να είναι οργανικά, όπως υψηλή πίεση, κούραση, αϋπνία, έλλειψη νερού και φαγητού, σύσπαση μυών κ.ά. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές έχουν ψυχολογική βάση, όπως στην κεφαλαλγία τάσης). Στην περίπτωση που δε συντρέχει κάποιος οργανικός/βιολογικός λόγος, τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε τον τρόπο, με τον οποίο οι σκέψεις και το συναίσθημά μας επηρεάζουν και επηρεάζονται από τον πονοκέφαλο. Για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τους πονοκεφάλους που έχουν ψυχολογική βάση και επιμένουν, θα είναι ωφέλιμο να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την παραπάνω σχέση.
Ας φανταστούμε, λοιπόν, έναν κύκλο πάνω στον οποίο υπάρχουν δύο τετράγωνα. Στο ένα τετράγωνο θα βάλουμε τις διάφορες σκέψεις και τα συναισθήματα που μπορεί να συνδέονται με τον πονοκέφαλο. Στο άλλο θα βάλουμε τον πονοκέφαλο και τα συμπτώματα που προκαλεί. Παρότι αυτό το φανταστικό σχήμα είναι αρκετά χοντροειδές, είναι ωστόσο αρκετό, για να κατανοήσουμε ότι σπάζοντας σε κάποιο σημείο τον κύκλο, μπορούμε να παρέμβουμε και να καλυτερέψουμε την κατάσταση.
Ένας τέτοιος κύκλος δημιουργείται συνήθως μέσα σε περιόδους έντονου άγχους ή στενοχώριας. Προβλήματα της καθημερινότητας, οικονομική ασφυξία, απότομη αλλαγή στην καθιερωμένη ζωή, απώλεια εργασίας και πένθος, το άγχος του γήρατος είναι κάποια από τα προβλήματα, τα οποία επιδρούν στον ψυχολογικό μας κόσμο δημιουργώντας στρες, αίσθημα αδυναμίας και σκέψεις μοναξιάς ή απειλής. Έτσι, με τα υλικά του άγχους, των αρνητικών σκέψεων και της πίεσης σχηματίζεται το πρώτο τετράγωνο, το οποίο θα οδηγήσει σύντομα στον σχηματισμό του δεύτερου τετραγώνου.
Είναι γνωστό ότι ο ψυχικός μας κόσμος αλληλεπιδρά με το σώμα μας διαρκώς και με έναν περίπλοκο τρόπο, όπως γίνεται για παράδειγμα σε καταστάσεις στρες. Όταν βιώνουμε ή σκεφτόμαστε κάτι που μας αγχώνει ή μας θλίβει συνήθως έχουμε ταχυπαλμίες, ιδρώνουμε, πονάει το στομάχι μας και αισθανόμαστε πίεση στο κεφάλι. Η τελευταία αντίδραση του σώματός μας οδηγεί στην εμφάνιση πονοκεφάλων με τα γνωστά σε όλους μας συμπτώματα. Με αυτόν τον τρόπο φτιάχτηκε και το δεύτερο τετράγωνο, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να ενεργοποιήσει και πάλι το πρώτο. Αυτό συμβαίνει, διότι, όταν υποφέρουμε από χρόνιους και έντονους πονοκεφάλους, αισθανόμαστε πως δεν υπάρχει κανένας που να μπορεί να μας βοηθήσει, ότι ο πονοκέφαλος κυριεύει τη ζωή μας και ότι ίσως δεν έχουμε καμία δυνατότητα να του ξεφύγουμε. Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί και πάλι πίσω στο τετράγωνο του πόνου.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Εμποδίζοντας και σπάζοντας αυτόν τον κύκλο σε κάποιο σημείο, κάνουμε ένα βήμα προς την αντιμετώπιση των πονοκεφάλων μας. Φροντίζουμε, λοιπόν, να χρησιμοποιούμε τεχνικές που μας απαλλάσσουν από τα σωματικά συμπτώματα (ήπια σωματική άσκηση, ξεκούραση, περπάτημα, χλιαρό ντουζ, καθαρός αέρας). Παράλληλα, αλλάζουμε τον τρόπο σκέψης μας εστιάζοντας την προσοχή μας στα πράγματα που μπορούμε να καταφέρουμε και έχουμε πετύχει έως τώρα και σταματώντας την ανακύκλωση των δυσάρεστων σκέψεων. Τέλος, ελέγχουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα εμποδίζοντάς τα να μας καταβάλλουν, δίνοντας χώρο στα πράγματα που μας κάνουν χαρούμενους και φέρνοντας στο μυαλό μας θετικές αναμνήσεις. Κάνοντας όλα τα παραπάνω, θα είμαστε σε θέση να αισθανόμαστε εμείς οι κυρίαρχοι της ζωής μας και όχι ο πόνος.
Τελικά, ο πονοκέφαλος λειτουργεί σαν συναγερμός ότι κάτι θα πρέπει να αλλάξουμε στο σώμα και την ψυχολογική μας κατάσταση. Μέχρι να αντιδράσουμε θα χτυπάει συνεχώς…
Πέτρος Κεχαγιάς
MSc Νευροψυχολόγος / Συστημικός & Solution-Focused Ψυχοθεραπεύτης
Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Α.Π.Θ