Οι επιπτώσεις του στρες στους μεγαλύτερους ενήλικες

Στρες. Μια λέξη στο άκουσμα της οποίας δημιουργούνται πολλά συναισθήματα, ως επί το πλείστον αρνητικά, σε όλα τα ηλικιακά φάσματα. Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν εξαιρέσεις για την παρουσία τού στρες στη ζωή κάποιου ανθρώπου. Αναπόφευκτο κακό ή απαραίτητο στοιχείο της ζωής; Πότε φαίνεται να βλάπτει τον άνθρωπο;

Τι είναι το στρες;

Πολλά έχουν ειπωθεί, ωστόσο η κυρίαρχη περιγραφή του είναι αυτή της διατάραξης της «εσωτερικής μας ισορροπίας και ησυχίας» από έναν εξωτερικό παράγοντα. Σύμφωνα με τους Lazarous και Folkman (1984), ο καθένας βρίσκεται σε μια συνεχή επαφή και αξιολόγηση των ερεθισμάτων που δέχεται από το περιβάλλον του. Είναι ερεθίσματα απειλητικά για εμένα ή διαχειρίσιμα βάσει των πόρων που διαθέτω; Όταν ένα ερέθισμα ξεπερνάει τις δυνατότητές μας να το διαχειριστούμε, τότε παράγεται το στρες ως μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού που μας κινητοποιεί και μας κρατάει σε επαγρύπνηση. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της αύξησης της γλυκόζης καθώς και της απελευθέρωσης, μεταξύ άλλων, αδρεναλίνης και κορτιζόλης. Ο οργανισμός έρχεται στη λεγόμενη κατάσταση «πάλης ή φυγής», όπου είτε αντιμετωπίζει την απειλή είτε τρέπεται σε φυγή.

Ένταση στους μυς, επιτάχυνση παλμών και αναπνοής, αύξηση πίεσης…

Έτσι, ο οργανισμός επιβιώνει! Το στρες μπορεί να προκληθεί από έναν προβλέψιμο ή μη προβλέψιμο παράγοντα, από κάτι ελεγχόμενο ή μη, από κάτι αρνητικό ή ακόμη και θετικό (π.χ. διοργάνωση γάμου). Όταν ο εγκέφαλος νιώσει και πάλι ασφαλής, το σώμα επανέρχεται στη φυσιολογική του λειτουργία.

Από την άλλη, το άγχος είναι ένα ανάμεικτο συναίσθημα έντασης κι αδυναμίας επειδή δεν ξέρουμε τι θα ακολουθήσει. Είναι διάχυτο, υποκειμενικό και εσωτερικό. Ένα επίκαιρο παράδειγμα αποτελεί ο κορωνοϊός, ο οποίος είναι ένας απρόβλεπτος, αρνητικός κι ως τώρα μη ελεγχόμενος παράγοντας που δημιουργεί στρες σε μια μερίδα ανθρώπων. Πολλοί νιώθουν άγχος και λόγω της αβεβαιότητας για το μέλλον, που ισχύει στην παρούσα φάση.

Στρεσσογόνοι παράγοντες για τους μεγαλύτερους ενήλικες αποτελούν:

• Η συνταξιοδότηση
• Ο υπερβολικά ελεύθερος (ανεκμετάλλευτος) χρόνος. Απώλεια νοήματος και σκοπού
• Η απώλεια συντρόφου ή αγαπημένου προσώπου
• Οι αλλαγές στις οικογενειακές σχέσεις
• Η απώλεια φυσικών ικανοτήτων και η υγεία, π.χ. όραση, ακοή, ισορροπία, κινητικότητα
• Το κόστος ιατρικής περίθαλψης
• Η εξάρτηση από άλλους
• Η εγκατάλειψη παλιών συνηθειών

Αναγνώριση σημαδιών και συμπτωμάτων στρες στους μεγαλύτερους ενήλικες:

• Κόπωση
• Αϋπνία
• Ευερεθιστότητα
• Πονοκέφαλοι και μυϊκοί πόνοι
• Υπερβολική ανησυχία
• Αίσθημα αβοηθησίας κι απώλειας ελέγχου
• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Αρνητικά συναισθήματα και κλάμα
• Δυσκοιλιότητα ή διάρροια
• Απομόνωση
• Υιοθέτηση βλαβερών συνηθειών (π.χ. αλκοόλ)
• Αλλαγές στη διατροφή και στο βάρος.

Πότε το άγχος γίνεται βλαπτικό;

Αυτό εξαρτάται από τη συχνότητα εμφάνισης, την ένταση και τη διάρκεια. Ιδιαίτερα βλαπτικό, κυρίως καθώς μεγαλώνουμε, είναι το χρόνιο στρες (πολλά πιεστικά γεγονότα στη ζωή), οι επιπτώσεις του οποίου γίνονται εμφανείς σε μεγαλύτερη ηλικία. Ο μηχανισμός του στρες ενεργοποιείται, πια, πολύ εύκολα χωρίς να μπορεί να διαχωρίζει τα πραγματικά «απειλητικά» ερεθίσματα. Το άτομο βρίσκεται σε μια συνεχή κατάσταση έντασης και εγρήγορσης, κάτι ιδιαίτερα εξουθενωτικό για τον οργανισμό.

Επιπτώσεις στην υγεία:

• Αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα (πιο επιρρεπές στους ιούς)
• Αγχώδεις και Συναισθηματικές ψυχικές διαταραχές
• Υπέρταση
• Αϋπνίες
• Πεπτικά προβλήματα (π.χ. σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και έλκη)
• Αυξημένος κίνδυνος για καρδιακά νοσήματα, που συνδέονται και με τις βλαβερές συνήθειες που υιοθετούνται ως απάντηση στο άγχος π.χ. αλκοόλ, ανθυγιεινή διατροφή
• Προβλήματα με τα δόντια (π.χ. λόγω του τριξίματος στον ύπνο)
• Απώλεια μαλλιών (συνήθως παροδική)
• Παροδική απώλεια όρασης και ακοής (εξαιτίας της μακρόχρονης απελευθέρωσης αδρεναλίνης στον οργανισμό)

Διαχείριση άγχους

• Μοιράσου αυτό που σε απασχολεί και φρόντισε τις σχέσεις σου
• Φρόντισε την υγεία, τον ύπνο και τη διατροφή σου
• Κάνε ήπια φυσική άσκηση (συμβουλέψου έναν ειδικό)
• Βρες καινούρια χόμπι (π.χ. εθελοντισμός, χρήση τεχνολογίας, συγγραφή)
• Μάθε τεχνικές χαλάρωσης και διαχείρισης αναπνοής
• Μείωσε τα αρνητικά στοιχεία του περιβάλλοντος που ζεις (π.χ. πολλά άχρηστα πράγματα) και ενίσχυσε τα θετικά (π.χ. περισσότερα λουλούδια)
• Κράτησε μια θετική εικόνα εαυτού – συγκεντρώσου σε αυτά που μπορείς να κάνεις και να ελέγξεις (πάντα υπάρχουν!)
• Προσάρμοσε τις απαιτήσεις σου στη νέα πραγματικότητα

Δεν είναι το φορτίο που σε συνθλίβει. Είναι ο τρόπος που το κουβαλάς (Lena Horne)

Βάσω Αργυροπούλου

Ψυχολόγος με MSc στη Γεροντοψυχολογία

Υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Salamanca, Ισπανία

Email: vassoarg@windowslive.com

Photo by Alexandre Debiève on Unsplash