Στρες. Μια λέξη στο άκουσμα της οποίας δημιουργούνται πολλά συναισθήματα, ως επί το πλείστον αρνητικά, σε όλα τα ηλικιακά φάσματα. Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν εξαιρέσεις για την παρουσία τού στρες στη ζωή κάποιου ανθρώπου. Αναπόφευκτο κακό ή απαραίτητο στοιχείο της ζωής; Πότε φαίνεται να βλάπτει τον άνθρωπο;
Πολλά έχουν ειπωθεί, ωστόσο η κυρίαρχη περιγραφή του είναι αυτή της διατάραξης της «εσωτερικής μας ισορροπίας και ησυχίας» από έναν εξωτερικό παράγοντα. Σύμφωνα με τους Lazarous και Folkman (1984), ο καθένας βρίσκεται σε μια συνεχή επαφή και αξιολόγηση των ερεθισμάτων που δέχεται από το περιβάλλον του. Είναι ερεθίσματα απειλητικά για εμένα ή διαχειρίσιμα βάσει των πόρων που διαθέτω; Όταν ένα ερέθισμα ξεπερνάει τις δυνατότητές μας να το διαχειριστούμε, τότε παράγεται το στρες ως μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού που μας κινητοποιεί και μας κρατάει σε επαγρύπνηση. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της αύξησης της γλυκόζης καθώς και της απελευθέρωσης, μεταξύ άλλων, αδρεναλίνης και κορτιζόλης. Ο οργανισμός έρχεται στη λεγόμενη κατάσταση «πάλης ή φυγής», όπου είτε αντιμετωπίζει την απειλή είτε τρέπεται σε φυγή.
Ένταση στους μυς, επιτάχυνση παλμών και αναπνοής, αύξηση πίεσης…
Έτσι, ο οργανισμός επιβιώνει! Το στρες μπορεί να προκληθεί από έναν προβλέψιμο ή μη προβλέψιμο παράγοντα, από κάτι ελεγχόμενο ή μη, από κάτι αρνητικό ή ακόμη και θετικό (π.χ. διοργάνωση γάμου). Όταν ο εγκέφαλος νιώσει και πάλι ασφαλής, το σώμα επανέρχεται στη φυσιολογική του λειτουργία.
Από την άλλη, το άγχος είναι ένα ανάμεικτο συναίσθημα έντασης κι αδυναμίας επειδή δεν ξέρουμε τι θα ακολουθήσει. Είναι διάχυτο, υποκειμενικό και εσωτερικό. Ένα επίκαιρο παράδειγμα αποτελεί ο κορωνοϊός, ο οποίος είναι ένας απρόβλεπτος, αρνητικός κι ως τώρα μη ελεγχόμενος παράγοντας που δημιουργεί στρες σε μια μερίδα ανθρώπων. Πολλοί νιώθουν άγχος και λόγω της αβεβαιότητας για το μέλλον, που ισχύει στην παρούσα φάση.
Στρεσσογόνοι παράγοντες για τους μεγαλύτερους ενήλικες αποτελούν:
Αναγνώριση σημαδιών και συμπτωμάτων στρες στους μεγαλύτερους ενήλικες:
Αυτό εξαρτάται από τη συχνότητα εμφάνισης, την ένταση και τη διάρκεια. Ιδιαίτερα βλαπτικό, κυρίως καθώς μεγαλώνουμε, είναι το χρόνιο στρες (πολλά πιεστικά γεγονότα στη ζωή), οι επιπτώσεις του οποίου γίνονται εμφανείς σε μεγαλύτερη ηλικία. Ο μηχανισμός του στρες ενεργοποιείται, πια, πολύ εύκολα χωρίς να μπορεί να διαχωρίζει τα πραγματικά «απειλητικά» ερεθίσματα. Το άτομο βρίσκεται σε μια συνεχή κατάσταση έντασης και εγρήγορσης, κάτι ιδιαίτερα εξουθενωτικό για τον οργανισμό.
Επιπτώσεις στην υγεία:
Δεν είναι το φορτίο που σε συνθλίβει. Είναι ο τρόπος που το κουβαλάς (Lena Horne)
Ψυχολόγος με MSc στη Γεροντοψυχολογία
Υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Salamanca, Ισπανία
Email: vassoarg@windowslive.com
Photo by Alexandre Debiève on Unsplash