Η ποιότητα του ύπνου συχνά αλλάζει με την πάροδο της ηλικίας. Στην πραγματικότητα, ένα μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων, έως και 40% – 70% αναφέρουν χρόνια προβλήματα ύπνου (Praharaj, Gupta, & Gaur, 2018) όπως μικρότερη διάρκεια ύπνου, μεγαλύτερο διάστημα μέχρι να αποκοιμηθούν ή το να ξυπνούν αμέσως μόλις τους πάρει ο ύπνος (Foley, Ancoli-Israel, Britz, & Walsh, 2004).
Μελέτες δείχνουν ότι τα προβλήματα ύπνου σχετίζονται στενά με προβλήματα των γνωστικών λειτουργιών (Covell et al, 2012). Αυτό δεν είναι παράξενο, αν αναλογιστούμε ότι έως και το 70% των ατόμων με άνοια έχουν διαταραχές ύπνου, με αποτέλεσμα να κοιμούνται ή να μένουν άγρυπνοι το μεγαλύτερο ποσοστό της ημέρας (Rongve, Boeve, & Aarsland, 2010).
Μάλιστα, η σχέση μεταξύ προβλημάτων ύπνου και γνωστικών λειτουργιών φαίνεται να είναι αμφίδρομη. Για παράδειγμα, έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και σε άτομα χωρίς άνοια η έκπτωση της γνωστικής λειτουργικότητας συνδέεται με αντικειμενικά μετρήσιμα προβλήματα ύπνου (Yaffe, Blackwell, Barnes, Ancoli-Israel, & Stone, 2007). Από την άλλη, φαίνεται ότι οι διαταραγμένοι κιρκάδιοι ρυθμοί και τα προβλήματα ύπνου (λ.χ. μικρή ή πολύ μεγάλη διάρκεια) συνδέονται με χαμηλές επιδόσεις σε γνωστικά έργα και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας και μάλιστα σε νεαρότερη ηλικία (Yaffe et al., 2011). Συγκεκριμένα, μελέτες δείχνουν ότι διάρκεια ύπνου μικρότερη ή ίση των 6 ωρών και μεγαλύτερη ή ίση των 8 ωρών συνδέεται με ταχεία εκφύλιση του εγκεφαλικού φλοιού στο μετωπο-κροταφικό τμήμα του εγκεφάλου (Spira et al., 2016).
Ο τρόπος, με τον οποίο τα προβλήματα ύπνου επηρεάζουν και επηρεάζονται από τη γνωστική λειτουργία, είναι περίπλοκος. Για παράδειγμα, τα προβλήματα ύπνου σχετίζονται με την εμφάνιση εγκεφαλικής ατροφίας, αλλά και το ανάποδο, η εγκεφαλική ατροφία που συνοδεύει την άνοια επηρεάζει τους κιρκάδιους ρυθμούς και το φυσιολογικό μοτίβο ύπνου (π.χ., Sexton, Storsve, Walhovd, Johansen-Berg & Fjell, 2014).
Επίσης, μελέτες καταδεικνύουν την εμπλοκή και άλλων παραγόντων, όπως η υπνική άπνοια και η κατάθλιψη. Για παράδειγμα, διαχρονικές μελέτες δείχνουν ότι η υπνική άπνοια σχετίζεται με 2-6 φορές αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης Ήπιας Νευρογνωστικής Διαταραχής, δηλαδή της ήπιας μορφής άνοιας (Yaffe et al., 2011). Φαίνεται ότι η χαμηλή οξυγόνωση του εγκεφάλου κατά την υπνική άπνοια συνδέεται με εγκεφαλική ατροφία ή καρδιαγγειακά προβλήματα, τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργικότητα (Torelli et al., 2011). Παρόμοιο πρότυπο δυσλειτουργίας παρουσιάζεται και στην κατάθλιψη, καθώς η εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων στην Τρίτη ηλικία σχετίζεται με προβλήματα ύπνου και γνωστικές δυσκολίες. Μάλιστα, τα αίτια της παθολογίας φαίνεται να εδράζονται στη φλεγμονή και την οξείδωση που προκαλούν στον εγκέφαλο τα συμπτώματα κατάθλιψης (Hermida, McDonald, Steenland, & Levey, 2012).
Ασχέτως με την αιτιολογία των προβλημάτων ύπνου είναι πολύ σημαντική η αντιμετώπισή τους όσο το δυνατόν νωρίτερα. Μερικές από τις υπάρχουσες φαρμακευτικές θεραπείες περιλαμβάνουν τη χορήγηση μελατονίνης ή βενζοδιαζεπινών. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η μελατονίνη δεν επιδρά στην αϋπνία καθεαυτή αλλά στους κιρκάδιους ρυθμούς (Golombek, Pandi-Perumal, Brown, & Cardinali, 2015). Η λήψη, δε, βενζοδιαζεπινών συχνά σχετίζεται με πολλές παρενέργειες για τους ηλικιωμένους και θα πρέπει να λαμβάνονται αυστηρά με ιατρική συνταγή και μετά από πλήρη αξιολόγηση από τον θεράποντα γιατρό του ατόμου (Camargos et al., 2014).
Στις μη φαρμακευτικές θεραπείες συγκαταλέγεται η φωτοθεραπεία. Ως γνωστόν, η ορθή λειτουργία του κιρκάδιου ρυθμού που ρυθμίζει τον ύπνο είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έκθεση στο φως του ήλιου. Ωστόσο, σε ηλικιωμένα άτομα η έκθεση αυτή μειώνεται σημαντικά λόγω κινητικών προβλημάτων ή άλλων παραγόντων με αποτέλεσμα να διαταράσσονται οι κιρκάδιοι ρυθμοί. Αυτό το πρόβλημα στοχεύει να αντιμετωπίσει η φωτοθεραπεία (Shochat, Martin, Marler & Ancoli‐Israel, 2000). Επιπλέον, ευεργετικά στην ποιότητα του ύπνου φαίνεται να επιδρά και η φυσική δραστηριότητα, όπως το κολύμπι και το περπάτημα (McCurry et al., 2011). Τέλος, η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ ή καφεΐνης, η ελαφριά διατροφή πριν τον ύπνο και το να αποφεύγουμε τις σιέστες κατά της διάρκεια της μέρας βοηθούν στη βελτίωση της ποιότητας ύπνου στην Τρίτη ηλικία (Cross et al., 2015; Roth, 2012).
Βιβλιογραφία
Γνωστική Νευροψυχολόγος M.Sc.
e-mail: sotiria@materia.com.cy
Photo by eflon is licensed under CC BY 2.0