Η ζωή χαρακτηρίζεται φυσικά και μοιραία από την αβεβαιότητα. Η ύπαρξή της μπορεί να μας προκαλεί νευρικότητα, άγχος, φόβο, ακόμη και αίσθημα αβοηθησίας, μιας και η τάση του ανθρώπου είναι να επιζητά την ασφάλεια και την σταθερότητα. Συχνά, η ασπίδα μας, για να αντιμετωπίσουμε την αβεβαιότητα στην καθημερινότητά μας, είναι το να σκεφτόμαστε προς το μέλλον προσπαθώντας να προβλέψουμε το τι μπορεί να συμβεί σε μια προσπάθεια ελέγχου και αποφυγής δυσάρεστων εκπλήξεων. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που αυτός ο μηχανισμός μάς οδηγεί στη φαντασίωση καταστροφικών σεναρίων για το τι μπορεί να φέρει το αύριο στερώντας μας την ευκαιρία της απόλαυσης του παρόντος.
Ειδικά σε περιόδους κρίσης και, δη, παγκόσμιας κρίσης, σαν αυτή που διανύουμε τώρα, δοκιμαζόμαστε σε πολλά επίπεδα κάτι που μπορεί να αυξήσει την ευαλωτότητά μας στην ανοχή της αβεβαιότητας. Οι μεγαλύτερες ηλικίες παρουσιάζονται ακόμη πιο ευάλωτες καθώς αναπόφευκτα επηρεάζονται περισσότερο από θέματα υγείας. Παράλληλα, σε αυτήν τη φάση ζωής το άτομο στοχάζεται περισσότερο για τη ζωή του και εκτιμά καλύτερα τον χρόνο του. Όλα αυτά συνδυαστικά μπορούν να αυξήσουν την ανησυχία και τον φόβο για το αύριο. Η παρατεταμένη ανησυχία για το μέλλον, αν και ανά στιγμές μπορεί να δώσει μια αίσθηση ελέγχου, δεν είναι ο πιο υγιής τρόπος, για να αντιμετωπιστεί η αβεβαιότητα. Αντί αυτού, θα βοηθούσε ένας διαφορετικός προσανατολισμός της νοοτροπίας.
Τι είναι απόλυτα βέβαιο στη ζωή μας;
Για πόσα πράγματα μπορούμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι; Είναι κανείς απόλυτα υγιής για πάντα; Μπορεί να γνωρίζει 100% (και όχι μόνο να ελπίζει) ότι θα είναι σε μια σχέση για μια ζωή; Το να ανησυχούμε υπερβολικά δεν αλλάζει πρακτικά πολλά πράγματα. Η ζωή, πάντα, μπορεί να μας εκπλήξει. Επίσης, δεν είναι απαραίτητο ότι η έκβαση μια αβέβαιης κατάστασης θα είναι απαραίτητα ή αποκλειστικά αρνητική.
Επικεντρώνομαι στο παρόν
Τι είναι αυτό που μπορώ να κάνω στο εδώ και τώρα; Τι συμβαίνει στο εδώ και τώρα που ίσως αγνοώ, δε δίνω σημασία και ίσως δεν απολαμβάνω; Προσπαθώντας να επικεντρωθώ και να υπάρξω στο παρόν, διακόπτω τα καταστροφικά σενάρια του μυαλού μου για το μέλλον.
Δημιουργώ μια ρουτίνα
Ακόμη κι αν ο κορωνοϊός έχει αλλάξει τις ζωές μας, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα αναπροσαρμογής. Πάντα υπάρχουν στοιχεία που μπορούμε να ελέγξουμε και είναι καλό να χτίσουμε μια ρουτίνα κάνοντας πράγματα που μας ευχαριστούν.
Χρησιμοποιώ την έως τώρα εμπειρία μου
Σίγουρα έχεις περάσει κι άλλες δυσκολίες μέχρι τώρα στη ζωή σου. Τι σε βοήθησε παλιότερα;
Περιορίζω την έκθεση στις αρνητικές ειδήσεις
Το να είμαι σωστά ενημερωμένος δεν συνεπάγεται τον εικοσιτετράωρο βομβαρδισμό μου από αρνητικές ειδήσεις.
Χειρίζομαι το άγχος μου
Αθλούμαι, επικοινωνώ, χαλαρώνω, κοιμάμαι καλά και τρώω σωστά.
Αποδέχομαι την αβεβαιότητα
Η μη αναγνώριση των «δύσκολων» συναισθημάτων αποτρέπει την αποδοχή και επεξεργασία της κατάστασης. Το να επιτρέψω στον εαυτό μου να βιώσει την αβεβαιότητα ίσως βοηθήσει να καταλάβω ότι δε χρειάζεται να έχω μια έτοιμη λύση για όλα. Ακόμη και εν αγνοία μας, αποδεχόμαστε μεγάλο ποσοστό αβεβαιότητας καθημερινά και παίρνουμε το ρίσκο να προχωρήσουμε. Η προσπάθεια εξερεύνησης της αβεβαιότητας μπορεί να μας βοηθήσει να χτίσουμε μια νοοτροπία που χειρίζεται καλύτερα τις αναποδιές και μαθαίνει από αυτές.
Αναζητώ λίγη από τη σοφία των συνομηλίκων μου
Είναι αναμφισβήτητο ότι με το πέρας των χρόνων έχεις περάσει πολλές δυσκολίες και, κάπως, τις ξεπέρασες και έχεις γίνει πιο ανθεκτικός. Τόσο εσύ, όσο και πολλοί άλλοι συνομήλικοί σου. Παρακάτω παρουσιάζω κάποιες από τις συμβουλές που έδωσαν μεγαλύτεροι ενήλικες του Καναδά (Ένωση Συνταξιούχων Καναδά CARP)*, όταν ρωτήθηκαν σχετικά με την αβεβαιότητα που βιώνουν λόγω της πανδημίας:
«Θυμίζω στον εαυτό μου ότι είμαστε επιζώντες. Έχουμε επιβιώσει μετά από πολλές προκλήσεις, τραύματα και τραγωδίες και είμαστε πλήρως εξοπλισμένοι, ώστε να αντιμετωπίσουμε και αυτό»
«Εκμεταλλεύσου την κατάσταση ώστε να κάνεις πράγματα που ανέβαλες γιατί ήσουν πολύ απασχολημένος στο παρελθόν. Απόλαυσε τη στιγμή, ώστε να κατεβάσεις λίγο τους ρυθμούς σου»
«Να είσαι υπομονετικός, μην πανικοβάλλεσαι και μην καταλήγεις σε βιαστικά συμπεράσματα πριν εξακριβωθούν»
«Προσπάθησε να μείνεις συνδεδεμένος με τους άλλους. Θα περάσει. Δεν πρέπει να χάσουμε την ικανότητά μας να συνδεόμαστε και να νοιαζόμαστε»
«Προσπάθησε να δεις από πού μπορείς να βρεις έστω και τηλεφωνική υποστήριξη αυτές τις ώρες. Μην υποφέρεις μόνος σου!»
«Μείνε δραστήριος. Μην περιμένεις από τους άλλους. Κάνε κάτι για τον εαυτό σου καθημερινά».
«Για όνομα του Θεού, φόρα μάσκα!»
«Ανάπνευσε..αυτή τη στιγμή, είσαι καλά!»
*(Canadian Association of Retired Persons). “COVID-19: Words of Wisdom.” (June 2020), online: https://www.carp.ca/2020/06/18/covid-19-words-of-wisdom/)
Ψυχολόγος με MSc στη Γεροντοψυχολογία
Υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Salamanca, Ισπανία
Email: vassoarg@windowslive.com