Μετά το ξέσπασμα της επιδημίας του COVID-19, η κοινωνία μας αντιμετωπίζει πολύπλευρες επιπτώσεις ως απόρροια της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Τα άτομα τρίτης ηλικίας είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιπτώσεις αυτές, καθώς έρευνες δείχνουν (λ.χ., Mukhtar, 2020) ότι πέρα από το άμεσο αντίκτυπο που μπορεί να έχει ο ιός για την υγεία τους, η κοινωνική αποστασιοποίηση τους επηρεάζει ψυχολογικά, κοινωνικά αλλά και αναφορικά με την έγκαιρη διάγνωση μίας ιατρικής κατάστασης. Αυτό συμβαίνει διότι ο φόβος για τον ιό οδηγεί τα άτομα στο να πραγματοποιούν μειωμένες επισκέψεις για διαγνωστικούς σκοπούς, πράγμα που σε συνδυασμό με τη μείωση των κοινωνικών συναναστροφών μπορεί να αποτρέψει την έγκαιρη διάγνωση μίας κατάστασης που χρήζει ιατρικής φροντίδας.
Για παράδειγμα, ένα άτομο που ετησίως πραγματοποιεί διαγνωστική συνάντηση με κάποιον επαγγελματία υγείας για την εξέταση της μνήμης του, μπορεί να το αναβάλλει φοβούμενο το να κολλήσει τον ιό ή λόγω των περιοριστικών μέτρων. Παράλληλα, λόγω της κοινωνικής αποστασιοποίησης, οι συγγενείς και οι φίλοι του πιθανόν να το επισκέπτονται λιγότερο συχνά και έτσι είναι πιο δύσκολο να παρατηρήσουν ανησυχητικές αλλαγές στον τρόπο που λειτουργεί. Κατά συνέπεια, στα χρόνια του COVID-19, πολύ συχνά μία ιατρική πάθηση μπορεί να παραμείνει αδιάγνωστη.
Οι λόγοι αυτοί οδήγησαν τους επαγγελματίες υγείας στην αναζήτηση τρόπων για παροχή φροντίδας υγείας από απόσταση και επακόλουθα, αύξησαν την ανάγκη για υπηρεσίες τηλεμετρίας και τηλεφροντίδας. Τι σημαίνει όμως τηλεμετρία και τηλεφροντίδα; Η τηλεμετρία αφορά στην εξ αποστάσεως μέτρηση ορισμένων παραγόντων. Συγκεκριμένα, στη σημερινή εποχή, αφορά στην τοποθέτηση διάφορων αισθητήρων επάνω στο άτομο (π.χ., αισθητήρες ποιότητας ύπνου, καρδιακής πίεσης, κτλ) ή εντός και εκτός της οικίας του, όπως για παράδειγμα αισθητήρες κίνησης, θερμοκρασίας, επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, κτλ. Οι αισθητήρες αυτοί καταγράφουν τα επίπεδα μίας παραμέτρου, όπως αυτές που προαναφέρθηκαν, και επιτρέπουν στους επαγγελματίες υγείας ή και τους συγγενείς του ατόμου να παρέμβουν όποτε παρίσταται ανάγκη. Για παράδειγμα, εάν παρατηρηθούν μνημονικές δυσκολίες σε κάποιο άτομο μέσω της «κακής/μειωμένης» επίδοσης σε κάποιο έξυπνο παιχνίδι στο τάμπλετ, ο επαγγελματίας υγείας μπορεί να το δει εξ αποστάσεως, να ζητήσει να εξετάσει το άτομο μέσω τηλεδιάσκεψης ή φυσικής συνάντησης και ακολούθως να προτείνει ένα πλάνο θεραπευτικής παρέμβασης έγκαιρα.
Τα οφέλη
Τα οφέλη της τηλεμετρίας και της τηλεφροντίδας αναμφισβήτητα είναι πολλά με το σημαντικότερο να είναι το ότι προσφέρουν τη δυνατότητα για συνεχή παρακολούθηση συγκεκριμένων παραμέτρων. Αυτό, σε αντίθεση με τη συμβατική φροντίδα, όπου η εξέταση γίνεται μόνο μέσω των επισκέψεων στον επαγγελματία υγείας ή των διαγνωστικών εξετάσεων, προσφέρει πληρέστερη εικόνα της υγείας του ατόμου και συνεχή ροή δεδομένων με αποτέλεσμα την έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση.
Τα μειονεκτήματα
Ωστόσο, οι υπηρεσίες τηλεμετρίας ακόμη βρίσκονται υπό ανάπτυξη και επιπλέον, δεν επιβλέπονται κατά τη λειτουργία τους. Αυτό σημαίνει ότι εναπόκεινται σε λάθη κατά τη μέτρηση. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, ένα κινητό τηλέφωνο που είναι συνδεδεμένο με αισθητήρες που ανιχνεύουν τη μετακίνηση του ατόμου εντός σπιτιού. Εάν το άτομο ξεχάσει το κινητό μέσα στην κρεβατοκάμαρα, τα δεδομένα θα δείχνουν αναληθώς ότι το άτομο πέρασε όλη του την ημέρα στο κρεβάτι. Σε ένα άλλο παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να παίζει ένα έξυπνο παιχνίδι ανίχνευσης δυσκολιών μνήμης και τα δεδομένα να δείχνουν ότι η επίδοσή του είναι επάνω από το μέσο όρο. Αυτό που πιθανόν να μην καταγράφεται όμως είναι ότι, στην πραγματικότητα, οι υψηλές επιδόσεις επιτυγχάνονται από το μικρό του εγγόνι που παίζει το παιχνίδι αντί γι’ αυτόν. Σε αυτή την περίπτωση, τα δεδομένα δείχνουν ότι το άτομο φαίνεται απόλυτα υγιές γνωστικά, ενώ μπορεί και να μην είναι.
Άλλο ένα μειονέκτημα των υπηρεσιών τηλεμετρίας είναι ότι για τη λειτουργία τους είναι απαραίτητο να υπάρχει σύνδεση στο ίντερνετ στην οικία του χρήστη, μέσω της οποίας στέλνονται και λαμβάνονται δεδομένα σε πραγματικό χρόνο. Τα δεδομένα αυτά, εφόσον αφορούν στο συγκεκριμένο χρήστη, είναι δεδομένα προσωπικά και, άρα, η ασφάλεια κατά τη μετάδοση και αποθήκευσή τους είναι πολύ σημαντική και θα πρέπει να τηρούνται συγκεκριμένα πρωτόκολλα ασφαλείας.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι οι υπηρεσίες τηλεμετρίας και τηλεφροντίδας είναι αδιαμφισβήτητα χρήσιμα εργαλεία, που μπορεί να βοηθήσουν έναν επαγγελματία υγείας στην έγκαιρη διάγνωση κάποιας ιατρικής κατάστασης και την εφαρμογή παρεμβάσεων. Ωστόσο, ο επαγγελματίας υγείας θα πρέπει να γνωρίζει τους περιορισμούς της συσκευής που χρησιμοποιεί και να διασφαλίζει ότι η συσκευή συμμορφώνεται με τα κριτήρια προστασίας προσωπικών δεδομένων, όπως τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων GDPR.
Κλείνοντας το άρθρο, θα ήθελα να σας παρουσιάσω 3 υπό ανάπτυξη ερευνητικά έργα τηλεμετρίας, που φαίνονται πολλά υποσχόμενα για τη σύγχρονη εποχή και τις προκλήσεις της.
Το έργο ReMember-Me
Το έργο ReMember-Me αποτελεί ένα σύστημα συνεχούς παρακολούθησης της γνωστικής κατάστασης του ατόμου, το οποίο καταγράφει πληροφορίες για διάφορους γνωστικούς τομείς (λ.χ., μνήμη, συγκέντρωση, προσανατολισμός), καθώς και τη διάθεση, τον ύπνο και την καθημερινή δραστηριότητα του ατόμου. Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει ένα έξυπνο ρομπότ και διασκεδαστικά, έξυπνα παιχνίδια που άπτονται των ενδιαφερόντων του ατόμου και ταυτόχρονα αξιολογούν την κατάσταση της υγείας του. Έτσι, μέσω μίας συνταγής μαγειρικής μπορεί να αξιολογηθούν δυσκολίες μνήμης και μέσω μίας άσκησης επάνω στην κηπουρική να αξιολογηθούν δυσκολίες στη γλώσσα. Τα δεδομένα καταγράφονται και μπορούν (εάν συναινεί το άτομο) να είναι ορατά σε συγκεκριμένους συγγενείς ή επαγγελματίες υγείας, ώστε να τους βοηθούν στην κλινική τους πράξη για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση γνωστικών δυσκολιών.
Τέλος, το σύστημα ReMember-Me θα προσφέρει μία εκπαιδευτική πλατφόρμα, μέσω της οποίας οι ηλικιωμένοι χρήστες θα μπορούν να μοιράζονται πληροφορίες που γνωρίζουν με νεότερα μέλη της κοινότητας. Για παράδειγμα, μέσω της πλατφόρμας αυτής ένας χρήστης θα μπορεί να μοιραστεί τα βιώματά του από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο με κάποιο φοιτητή που χρειάζεται τις πληροφορίες αυτές για την εργασία του. Με αυτό τον τρόπο, όχι μόνο ενδυναμώνεται η μνήμη του ατόμου που εξιστορεί και αναστοχάζεται τα γεγονότα αυτά, αλλά παράλληλα αισθάνεται χρήσιμος κοινωνικά, ενόσω όντως βοηθά κάποιο νεότερο άτομο να μάθει από πρώτο χέρι ιστορίες που διαφορετικά θα χάνονταν στο χρόνο.
Το έργο frAAgiLe
To σύστημα frAAgiLe στοχεύει να αποτελέσει μία οικονομική λύση για την αξιολόγηση της φυσικής κατάστασης του χρήστη στο σπίτι. Το σύστημα θα έχει έξυπνα παιχνίδια φυσικής άσκησης, όπως λόγου χάρη ένα παιχνίδι ιστιοπλοΐας, το οποίο ο χρήστης μπορεί να παίζει κινώντας τα χέρια του μπροστά από την κάμερα του τάμπλετ. Επίσης, θα έχει έξυπνα παιχνίδια εκτίμησης της γνωστικής κατάστασης του χρήστη και βίντεο με ασκήσεις, ανεπτυγμένες από φυσιοθεραπευτές. Τέλος, το σύστημα θα επιτρέπει την εκτίμηση της γνωστικής και φυσικής κατάστασης του ατόμου απομακρυσμένα από τους επαγγελματίες υγείας που το παρακολουθούν, μέσω της χορήγησης σταθμισμένων δοκιμασιών. Τα δεδομένα που συλλέγονται μέσω της επίδοσης του ατόμου σε διάφορες δοκιμασίες, ασκήσεις και παιχνίδια θα αναλύονται από έναν αλγόριθμο και θα καταγράφεται στο σύστημα το γενικό επίπεδο υγείας και ευεξίας του χρήστη. Βάσει αυτού, το σύστημα σε συνεργασία με τους επαγγελματίες υγείας, που παρακολουθούν το άτομο, θα προτείνει ασκήσεις ενδυνάμωσης.
Το έργο GUIDed
To GUIDed αναπτύσει μία εύκολη εφαρμογή για το κινητό που θα αποτελεί προσωπικό βοηθό στην καθημερινότητα του χρήστη, ακόμη κι αν δεν έχει ιδιαίτερες τεχνολογικές δεξιότητες. Το σύστημα θα λειτουργεί μέσω τεχνολογίας επαυξημένης πραγματικότητας (AR) και θα καταλαβαίνει αυτόματα τις προθέσεις του χρήστη ανάλογα με το πού, εκείνος, στρέφει την κάμερα του κινητού του. Για παράδειγμα, στρέφοντας την κάμερα προς την λάμπα, η εφαρμογή θα ανοίγει αυτόματα την υπηρεσία Ελέγχου Οικιακών Συσκευών, από όπου ο χρήστης θα μπορεί να ρυθμίσει τη φωτεινότητα της λάμπας. Αντίστοιχα, στρέφοντας την κάμερα προς το κουτί των φαρμάκων, το σύστημα θα μπορεί να παρέχει πληροφορίες για το είδος φαρμάκων που λαμβάνει ο χρήστης, την ενδεδειγμένη συχνότητα λήψης τους και θα εκπέμπει ηχητικές ειδοποιήσεις κάθε φορά που είναι η προκαθορισμένη ώρα λήψης ενός φαρμάκου. Συγγενείς και άλλοι επαγγελματίες υγείας που παρακολουθούν το άτομο θα μπορούν να ελέγχουν τη θερμοκρασία στο χώρο του, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και να λαμβάνουν ειδοποιήσεις για απειλητικές καταστάσεις για τη ζωή του ατόμου. Τέλος, το σύστημα GUIDed θα παρέχει μία πλατφόρμα επικοινωνίας με επιλεγμένες επαφές που ο χρήστης εμπιστεύεται.
Τα παραπάνω έργα και πολλά ακόμη βρίσκονται υπό ανάπτυξη και αποτελούν το μέλλον της τηλεμετρίας και της τηλεφροντίδας. Αυτό που αξίζει να κρατήσουμε εμείς είναι ότι όλες οι αυτοματοποιημένες συσκευές παρακολούθησης της υγείας δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσουν το έργο και την κρίση του επαγγελματία υγείας αλλά αποτελούν απλά μέσα υποβοήθησης. Τέλος, θα πρέπει κάθε φορά να αξιολογούμε το κατά πόσο αυτές οι συσκευές είναι ασφαλείς και πληρούν τα κριτήρια προστασίας δεδομένων των χρηστών τους και ποτέ να μη βασιζόμαστε εξ ολοκλήρου σε αυτές για την ασφάλειά μας ή την ασφάλεια των αγαπημένων
μας προσώπων.
Πηγές: Mukhtar S. (2020). Psychological impact of COVID-19 on older adults. Current medicine
research and practice, 10(4), 201–202. https://doi.org/10.1016/j.cmrp.2020.07.016
(Γνωστική Νευροψυχολόγος M.Sc.)
σε συνεργασία με Έλενα Κυπριανού
(Διοίκηση Επιχειρήσεων – Μάρκετινγκ BSc, Λειτουργός Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων)
Photo: mohamed_hassan από το Pixabay