Η επικοινωνία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας. Γενικά, προσδιορίζεται ως η μετάδοση μηνυμάτων μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων (λεκτικά ή μη λεκτικά) και ο τρόπος διάδρασης μεταξύ τους. Πολλές φορές, κατά την διάρκεια της καθημερινής μας αλληλεπίδρασης μπορεί να οδηγηθούμε σε συγκρούσεις η επίλυση των οποίων δεν φαντάζει πάντα τόσο απλή.
Ποιος είναι ο ρόλος των συγκρούσεων στην ζωή μας;
Οι συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες στις σχέσεις. Όπου υπάρχει σχέση, δυνητικά υπάρχει και σύγκρουση. Συγκρούσεις προκύπτουν λόγω των θεωρητικά ασυμβίβαστων διαφορών σε απόψεις, αξίες, συμπεριφορές. Όταν αναδύονται αυτές οι διαφορές, συχνά, ο τρόπος διαπραγμάτευσης δεν οδηγεί σε συμφωνία, αλλά σε διαμάχη με συναισθήματα όπως θυμός, στενοχώρια, ματαίωση.
Ωστόσο, μια σύγκρουση δεν οδηγεί πάντα σε καβγά και σε «χαμένους». Ο ρόλος των συγκρούσεων στην ζωή μας είναι καθοριστικός, καθώς δίνουν την ευκαιρία:
- να αναπτύξουμε την αυτογνωσία μας
- να καταλάβουμε τα όριά μας και να θέσουμε όρια
- να αναπτύξουμε νέο τρόπο σκέψης
- να συστήσουμε στους άλλους τον δικό μας τρόπο σκέψης
- να αναπτύξουμε τις επικοινωνιακές μας δεξιότητες
- να εκτονώσουμε το άγχος μας και να δημιουργήσουμε μια πιο ευχάριστη ατμόσφαιρα
- να καλλιεργήσουμε τον σεβασμό για το διαφορετικό
Συχνά δεν έχει να κάνει με το «τι» λέμε αλλά «πώς» το λέμε
Πολλές φορές, ο τρόπος παρά το περιεχόμενο των λεγόμενών μας μπορεί να οδηγήσει σε μια σύγκρουση, κυρίως δε αν με το πέρας των χρόνων έχουμε υιοθετήσει και γενικεύσει σε όλα τα πλαίσια της ζωής μας έναν συγκεκριμένο τρόπο επικοινωνίας. Το κλειδί στην επικοινωνία είναι η ευελιξία και η αναγνώριση ότι διαφορετικές καταστάσεις απαιτούν διαφορετικό χειρισμό. Τρία είναι τα κύρια είδη επικοινωνίας: το επιθετικό, το παθητικό και το διεκδικητικό/διαλλακτικό.
Το επιθετικό στυλ συνεπάγεται ένα άτομο που τείνει να διακόπτει και να απαιτεί. Δεν σέβεται τις απόψεις των άλλων και ο λόγος του είναι χειριστικός, προκλητικός και συχνά προσβλητικός. Ακόμα και μη λεκτικά, οι κινήσεις, το βλέμμα και ο τόνος της φωνής είναι πιο έντονα. Ένα παθητικό άτομο δεν συνηθίζει να παραθέτει τις απόψεις και τα πιστεύω του, αλλά μόνο να ακολουθεί τους άλλους αποφεύγοντας την όποια σύγκρουση. Η μαζεμένη στάση σώματος, ο ασταθής και συνεσταλμένος λόγος και η νευρικότητα στις κινήσεις είναι κάποια από τα λεκτικά και μη λεκτικά χαρακτηριστικά του. Θα λέγαμε ότι το διεκδικητικό στυλ είναι το ιδανικό καθώς, εδώ το άτομο ακούει και σέβεται τις απόψεις των άλλων, αλλά ταυτόχρονα υπερασπίζεται και τις δικές του. Ο λόγος είναι ευθύς και σταθερός και υπάρχει γνήσιο ενδιαφέρον για μοίρασμα και επίλυση των όποιων διαφορών.
Από την θεωρία στην πράξη
Σίγουρα θα υπάρξουν στιγμές στη ζωή μας που θα χρειαστεί να είμαστε πιο αυταρχικοί (το επιθετικό στυλ δεν συνεπάγεται μόνο φωνές και φασαρία) ή πιο παθητικοί ακολουθώντας απλά την ροή κάποιων πραγμάτων. Αν και το διαλλακτικό στυλ είναι το επιθυμητό, ο κάθε τρόπος επικοινωνίας έχει τα υπέρ και τα κατά του ανάλογα με την περίσταση, τον στόχο μας και τους ανθρώπους που έχουμε απέναντί μας. Η σωστή εκτίμηση των καταστάσεων είναι το κλειδί για την αποφυγή συγκρούσεων ή την «απαραίτητη» πρόκληση και επίλυσή τους.
Προσπαθήστε να αναλογιστείτε σε προσωπικό επίπεδο τι διαφορές θα έφερνε το κάθε στυλ επικοινωνίας σε καθημερινές περιστάσεις όπως οι ακόλουθες:
- Το βάρος της φροντίδας ενός οικογενειακού προσώπου έχει πέσει κατά βάση πάνω σας και χρειάζεστε ένα διάλειμμα. Δεν προσφέρεται κανένα άλλο μέλος της οικογένειας. Πώς θα μπορούσατε να εκφράσετε την ανάγκη και επιθυμία σας χωρίς να προκληθούν εντάσεις;
- Πώς θα υπερασπιζόσασταν ένα «όχι» σε κάτι που σας ζήτησε ένας στενός φίλος χωρίς να «λυγίσετε»;
Το να «ζητάμε βοήθεια» και να λέμε «όχι» αποτελούν σημεία-κλειδιά των σχέσεων και της προσωπικής μας ευημερίας, κυρίως καθώς τα χρόνια περνούν και διάφορα μοτίβα συμπεριφοράς παγιώνονται. Ωστόσο, η επικοινωνία είναι δυναμική και ευέλικτη. Αξίζει να προσπαθούμε να αναθεωρούμε και να αναπροσαρμόζουμε την στάση μας. Εξάλλου, έτσι εξελισσόμαστε.
Η επικοινωνία είναι για τις σχέσεις των ανθρώπων ό,τι η αναπνοή για την διατήρηση της ζωής (V. Satir)
Ψυχολόγος με MSc στη Γεροντοψυχολογία
Υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Salamanca, Ισπανία
Email: vassoarg@windowslive.com
PP